De bitterbal: een eeuwenoude borrelsnack

De bitterbal, misschien wel het meest gewilde borrelhapje van de bruine fruitschaal. Er zijn maar weinig mensen die deze snack kunnen weerstaan wanneer die op een kringverjaardag, het terras of in de sportkantine geserveerd wordt. Het hapje is zelfs zo bekend dat hij tot in Spanje te halen is (al is dit alleen bij typisch Hollandse ketens). Maar wat is de geschiedenis van deze wijd bekende bitterbal?

Voor het antwoord op deze vraag moeten we ver terug in de tijd, naar zo’n 200 na Christus. De mensen die toen leefden, aten toen de voorloper van de bitterbal. Zo aten zij gefrituurd vlees van de oerols, samen met water en brood. Als er over bleef, werd dit met elkaar gemengd, zodat er een ragout ontstond. Decennia later, rond 1568 na Christus, ontstond de échte bitterbal zoals wij hem nu kennen. De Tachtigjarige Oorlog zorgde ervoor dat Spanjaarden naar Nederland kwamen. De Spaanse koks moesten het doen met Nederlandse ingrediënten, wanneer zij tapas maakten. Zij gebruikten het al bekende ragout recept, en voegden hier ei, bloem en geroosterd brood aan toe om een dikke korst te creëren. Vervolgens frituurden zij dit in olie, waardoor de bitterbal ontstond.

De bitterbal heeft zijn naam te danken aan de alcoholische versnapering ‘bittertje’, die smaakte naar een bitter kruidenextract. De bitterbal werd vaak in combinatie met deze drank gegeten, waardoor hij ernaar is vernoemd. De snack is ondertussen zo belangrijk voor de Nederlandse cultuur, dat hij is toegevoegd aan de Inventaris Immaterieel Cultureel Erfgoed Nederland.

 

Recept bitterbal:

VOOR DE RAGOUT

- 350 ml runderbouillon (met minstens 20% vlees)

- 2 gelatineblaadjes

- 80 gram ongezouten roomboter

- 80 gram bloem

- fijngesneden peterselie

- 2 tl mosterd

- 75 ml ongeklopte slagroom

 

VOOR HET PANEREN

- olijfolie (om je handen mee in te vetten)

- paneermeel

- 2-3 losgeklopte eieren (M)

 

INSTRUCTIES

Week de gelatine in water. Zeef het vlees uit de runderbouillon en snijd indien nodig in kleinere stukken, vang de bouillon op. Smelt boter en voeg bloem toe, laat dit al roerende garen. Als de bloem verkleurt, is het mengsel klaar. Voeg dan de bouillon in 3 delen toe. Breng al roerende aan de kook en wacht tot er een dikke, gladde saus ontstaat.  Voeg het vlees, de peterselie, mosterd en slagroom toe en roer het door de saus. Haal het mengsel van het vuur. Knijp de gelatineblaadjes uit en roer ze door het mengsel. De ragout is nu af. Giet de ragout in een schaaltje en bekleed deze met vershoudfolie. Koel de ragout af door hem enkele uren in de koelkast te laten opstijven. Haal hem vervolgens uit de koelkast en snijd hem in 18 gelijke stukjes. Door olijfolie op je handen te doen kan je de stukjes gemakkelijk tot balletjes rollen. Maak één diep bord gereed met de losgeklopte eieren en een ander diep bord met paneermeel. Verhit ondertussen de frituurpan tot 180 graden celcius. Rol alle balletjes door de paneermeel, dan het ei, paneermeel, ei en eindig weer met paneermeel.  Bak de bitterballen 3,5 tot 4 minuten goudbruin en krokant en serveer ze gelijk met eventueel een beetje mosterd. 

 

 

Michael Boerop. Geschiedenis van de bitterbal. Geraadpleegd op 23 juni 2023 van: https://www.bitterballen.net/geschiedenis/

Etymologiebank. Bitterbal - (gekruid vleesballetje). Geraadpleegd op 23 juni 2023 van: https://etymologiebank.nl/trefwoord/bitterbal