Themaweek | De Europese Unie en het kandidaat-lidmaatschap

De afgelopen jaren is het veelvuldig in het nieuws geweest dat één van de EU-lidstaten, zijnde het Verenigd Koninkrijk, de Europese Unie wilde verlaten. Zoals bekend is dit proces inmiddels voltooid en is de Brexit een feit. Toch is er flink minder aandacht geweest voor een aantal landen die juist het tegenovergestelde pad willen bewandelen. Er zijn namelijk maar liefst zeven landen die bezig zijn om in de toekomst te kunnen toetreden tot de Europese Unie. Zo zijn er vijf kandidaat-lidstaten, te weten Turkije, Noord-Macedonië, Montenegro, Albanië en Servië. Tot enkele jaren geleden maakte ook IJsland deel uit van dit rijtje, maar in 2015 heeft IJsland zich officieel teruggetrokken. In aanvulling op de kandidaat-lidstaten zijn er ook nog twee landen die momenteel de status van aspirant kandidaat-lidstaat hebben. In vergelijking met de vijf kandidaat-lidstaten voldoen deze twee landen nog niet aan alle voorwaarden die door de EU worden gesteld om te starten met onderhandelingen over toetreding. Voorwaarden waar een land aan moet voldoen alvorens te kunnen toetreden zijn vastgesteld in de Criteria van Kopenhagen in 1993. Deze criteria behelzen dat kandidaat-lidstaten een stabiele democratische rechtsstaat moeten hebben met eerbiediging van mensenrechten, waarbij de economische markten passen bij de Europese concurrentie. Verder moet een kandidaat-lidstaat ook de wet- en regelgeving van de EU accepteren en overnemen. Vijftien jaar geleden is hieraan nog een laatste criterium toegevoegd, namelijk dat toetreding het functioneren van de EU niet mag verstoren. In dit artikel zal worden gekeken naar het verloop van het kandidaat-lidmaatschap van Noord-Macedonië en Turkije. Dit zijn de twee landen die de status van kandidaat-lidstaat al het langst dragen.

(Noord-)Macedonië

In 2004 vroeg het toenmalige land Macedonië de status van kandidaat-lidstaat aan bij de EU. Deze status werd in 2005 vervolgens toegekend. Inmiddels zit er enige beweging in de onderhandelingen met de EU, maar dit heeft wel tot 2019 geduurd. Voor die tijd ging het land namelijk door het leven als Macedonië. Echter had Griekenland hier problemen mee aangezien er ook een regio genaamd Macedonië op Grieks grondgebied te vinden is. Doordat de geschiedenis rondom deze naam enigszins beladen was heeft dit lange tijd nadere onderhandelingen met de EU, waar Griekenland uiteraard al onderdeel van uitmaakte, in de weg gestaan. In 2019 bleken de beide regeringen echter bereid om dit conflict uit de weg te ruimen en heeft Macedonië de naam officieel veranderd in Noord-Macedonië. Sindsdien lijkt het obstakel om verder te onderhandelen met de EU over toetreding uit de weg geruimd, hoewel er nog altijd moeilijkheden zijn. Zo leek de Franse president na de naamsverandering nog steeds geen groot voorstander van het plan om de EU uit te breiden met Noord-Macedonië. Dit bezwaar leek echter niet specifiek op Noord-Macedonië gericht, maar meer op uitbreiding in het algemeen.

Turkije

Waar het lijkt alsof Noord-Macedonië al lang kandidaat-lidstaat is, is de tijdsperiode waarin Turkije zich zo mag noemen nog een stuk langer. Turkije is namelijk al vanaf 1999 kandidaat-lidstaat. De onderhandelingen over een mogelijke toetreding vinden dan ook al plaats vanaf 2005. Er zijn echter geluiden van mensen die vinden dat Turkije op dit moment niet voldoet aan de voornoemde Criteria van Kopenhagen. Anderen stellen dat de onderhandelingen tussen Turkije en de EU over mogelijke toetreding voldoende mogelijkheden bieden om de situatie dusdanig te verbeteren dat aan deze criteria voldaan wordt. Daar komt bij dat de Europese Unie de afgelopen jaren de samenwerking met Turkije op het gebied van vluchtelingenbeleid heeft aangehaald. Ondanks dit lijkt het momenteel ver weg dat Turkije zal kunnen toetreden tot de EU. De afgelopen jaren zijn er enkele kritische rapporten geschreven binnen het Europees Parlement en de Europese Commissie. Deze rapporten hebben ertoe geleid dat het Europees Parlement in 2019 ervoor heeft gestemd om de onderhandelingen over toetreding op te schorten. Ook de Sofagate, zoals in het artikel van gisteren beschreven, zal niet hebben bijgedragen aan het verbeteren van de relaties tussen de Europese Unie en Turkije.

Al met al lijkt het er dus niet op dat de Europese Unie op korte termijn zal worden uitgebreid door toetreding van één of meerdere kandidaat-lidstaten. Dit zou betekenen dat deze landen voorlopig nog niet kunnen profiteren van voordelen zoals vrij reizen en toegang tot de interne markt. Daarentegen behouden de landen weer wel hun vrijheid op het gebied van monetair beleid en zullen ze voorlopig niet financieel hoeven bij te dragen aan projecten van de EU. Op de lange termijn blijft het dus nog de vraag of de EU zal uitbreiden, of dat de Brexit juist navolging zal krijgen en de Unie zal blijven afnemen in formaat.

 

Bronnen

• Boekestijn, D. A. J. (2005). Waarom Turkije wél moet toetreden tot de Europese Unie. Trouw. Geraadpleegd via https://www.trouw.nl/nieuws/waarom-turkije-wel-moet-toetreden-tot-de- europese-unie~bf6852a0/
• Europa Nu. Criteria van Kopenhagen. (z.d.). Geraadpleegd via https://www.europa-nu.nl/id/vh7eg8yibqzt/criteria_van_kopenhagen
• Europa Nu. Kandidaat-lidstaten en potentiële kandidaat-lidstaten. (z.d.). Geraadpleegd via https://www.europa-nu.nl/id/vh7dosi3s1v0/kandidaat_lidstaten_en_potentiele
• Europa Nu. Relatie EU-IJsland. (z.d.). Geraadpleegd via https://www.europa-nu.nl/id/vi28e7f7gijg/relatie_eu_ijsland
• Europa Nu. Relatie EU-Turkije. (z.d.). Geraadpleegd via https://www.europa-nu.nl/id/vh9hce2h6wda/relatie_eu_turkije
• Europa Nu. Voor- en nadelen van de Europese Unie. (z.d.). Geraadpleegd via  https://www.europa-nu.nl/id/vh7zbu35kazc/voor_en_nadelen_van_de_europese_unie
• Europese Commissie. Uitbreiding van de EU. (2016). Geraadpleegd via https://ec.europa.eu/info/policies/ eu-enlargement_nl
• Kettenis, T. (2019). Noord-Macedonië veranderde zijn naam, maar mag tóch geen lid worden van de EU. Trouw. Geraadpleegd via https://www.trouw.nl/nieuws/noord-macedonie-veranderde-zijn- naam-maar-mag-toch-geen-lid-worden-van-de-eu~b112be76/
• Ministerie van Algemene Zaken. (2020). Uitbreiding Europese Unie. Europese Unie | Rijksoverheid.nl. Geraadpleegd via https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/europese-unie/uitbreiding-europese-unie
• Trouw. (2004). Waarom Turkije niet mag toetreden tot de Europese Unie. Geraadpleegd via https://www.trouw.nl/nieuws/waarom-turkije-niet-mag-toetreden-tot-de-europese-unie~bd5bd46b/