Tweede Kamerverkiezingen: de belangrijke thema's en standpunten in een vogelvlucht

Gisteren was het eerste verkiezingsdebat bij RTL waarbij politici met zweet op de lippen en hakkelende oneliners hun politieke boodschap naar voren probeerden te brengen. De Tweede Kamerverkiezingen komen eraan en aangezien de Mediacommissie erg enthousiast is over de politiek zullen er de komende tijd meerdere artikelen hierover verschijnen. Om dit af te trappen wordt er hier een korte samenvatting gegeven over enkele onderwerpen die relevant zijn voor studenten en veel terugkomen in debatten. Veel leesplezier!

Het klimaat 

Het klimaat is sinds Greta Thunberg en het Klimaatakkoord van Parijs uit 2015 letterlijk een ‘hot topic’ geworden. Een plan om in 2030 49 procent minder koolstofdioxide uit te stoten is terug te zien in de verkiezingsprogramma’s van bijna alle partijen, behalve in die van de PVV en FvD. Deze twee partijen ontkennen de klimaatcrisis en benadrukken dat Nederland een verwaarloosbare rol heeft in het verlagen van de temperatuur. In tegenstelling tot deze partijen, zijn er centrale/linksere partijen die het juist belangrijk vinden dat Nederland koploper wordt in de klimaataanpak. Zo willen D66, GroenLinks en de PvdA ervoor zorgen dat de uitstoot van gassen met 55 tot 60 procent verminderd wordt. Andere partijen zoals de VVD en het CDA vinden het halen van het afgesproken percentage al genoeg uitdaging. 

Hoe partijen de CO2 uitstoot willen verminderen is ook erg uiteenlopend. Er is vooral rondom kernenergie een grote scheiding. De VVD, PVV, CDA, SGP en FvD denken dat het creëren van een schone stabiele energiebron, door het bouwen van kerncentrales, de enige oplossing is om het target te halen. Echter wijzen de tegenstanders hiervan erop dat de investeringskosten torenhoog zijn en het meer dan tien jaar kost om de kerncentrale te bouwen. Deze tijd hebben we niet zeggen GL, SP en de PvdA. Het is effectiever om dat geld te investeren in het bouwen van meer windmolens en zonnepanelen, omdat deze geen radioactief afval produceren en banen creëren.

Het leenstelsel

Geen enkele student was blij met de afschaffing van de basisbeurs in 2015. Dit is eindelijk doorgedrongen tot de politiek in Den Haag. Drie van de vier partijen die het leenstelsel hebben aangenomen (D66, GL en de PvdA) zijn na vijf jaar van gedachte veranderd en willen teruggaan naar de basisbeurs. De andere partijen, die het leenstelsel niet wilden in de eerste plaats, pleiten ook in hun verkiezingsprogramma voor het herstellen van de basisbeurs. Enkel de VVD is van mening dat Nederland het leenstel nog even moet aankijken. Volgens hen zal het geld dat voorheen naar de basisbeurs ging nu worden geïnvesteerd in de kwaliteit van het hoger onderwijs.

Hieronder staat een tabel met een samenvatting van wat er wordt genoemd in de verkiezingsprogramma’s betreffende het leenstelsel. Bij de kolom compensatie wordt er bedoeld of er een vergoeding ter beschikking zal worden gesteld voor de studenten die ‘de dupe’ werden van het leenstelsel. Wanneer er niets staat in een vakje, betekent dit dat er niets in het verkiezingsprogramma van die partij over dit onderwerp staat. 

De economie

 In de aankomende verkiezingen lijkt het thema economie minder belangrijk te zijn vergeleken met andere jaren, maar schijn bedriegt; dit jaar moet je vooral kijken hoe de partijen het geld uitgeven bij de andere grote thema’s. Bovendien is de vraag ook: Wie moeten deze plannen gaan betalen? 

Verder loopt corona als een rode draad door de partijprogramma’s, hoe worden de gesloten winkels en horeca gecompenseerd? Of gaan ze straks allemaal weer open? Deze vraagstukken lenen zich wel voor populistische uitspraken, rondom corona zit heel veel onzekerheid. Een partij kan wel roepen dat morgen alles weer opengaat, maar als je dan vier weken later alles weer moet sluiten omdat de zorg helemaal overbelast is, schiet je daar natuurlijk weinig mee op. Omdat de economische standpunten dit jaar moeilijk terug te vinden zijn, loont het vooral om bij de voor jouw belangrijke thema’s niet alleen te kijken hoeveel geld daar naartoe gaat en hoe de problemen worden opgelost, maar ook naar hoe deze oplossingen worden gefinancierd. Uit de doorrekeningen van het CPB blijkt dat vrijwel alle partijen het begrotingstekort laten oplopen. Bij de VVD en het CDA leidt dit er zelfs toe dat de schuld stijgt tot boven de EU-grens van 60 procent van het BBP. 

 De belangrijkste economische punten uit de partijprogramma’s zijn dit jaar de arbeidsmarkt, het minimumloon en het eenvoudiger maken van het belastingstelsel. Voor de arbeidsmarkt willen de meeste partijen minder flexcontracten en betere voorwaarden voor zzp’ers. Hoe de partijen dit willen oplossen verschilt echter nogal. Verder willen alle partijen inmiddels het minimumloon verhogen, maar toch zijn hier ook wezenlijke verschillen. GL, SP en PvdA gaan hierin het verst, zij willen het minimumloon verhogen met bijna 30 procent: naar veertien euro per uur. Bovendien moet dit minimumloon volgens deze partijen voortaan gelden vanaf achttien jaar. 

Daarnaast willen de meeste partijen het belastingstelsel hervormen en eenvoudiger maken, deze plannen zijn vaak ingegeven door de toeslagenaffaire. Ook hier geldt weer dat er veel te kiezen valt. Zo wil D66 het toeslagensysteem vervangen door een ‘verzilverbare heffingskorting’, een soort negatieve inkomensheffing die fungeert als vlaktaks. Wel wil D66 de tarieven op de hoogste inkomens verhogen om wel een progressieve belastingheffing te houden. 

Voor de financiering van alle plannen willen veel partijen bedrijven en het hebben van vermogen meer gaan belasten ten opzichte van arbeid. Een uitzondering hierop is de SGP die juist de lasten voor het bedrijfsleven wil verminderen met verlaging van de winstbelasting voor het MKB. De VVD wil de belastingen verlagen voor de ‘middeninkomens’ ongeacht of dit ondernemers of werknemers zijn. Ook rondom de schenk- en erfbelasting valt veel te kiezen. FvD wil deze helemaal afschaffen, terwijl D66 deze juist progressief wil verhogen. PvdA wil de schenking van de zogenoemde ‘belastingvrije ton voor de aanschaf van een woning’ juist schrappen. 

 De rechtsstaat

 Hoewel het thema van de rechtsstaat niet op de voorgrond staat is het voor veel mensen toch een belangrijk thema. Naar aanleiding van de toeslagenaffaire willen meerdere partijen de rechtsbijstand verhogen en de griffierechten voor burgers en soms ook voor mkb’ers verlagen. Hoe ver deze partijen (D66, GroenLinks, SP, PvdA, CU, PvdD, Denk, 50Plus) hierin gaan verschilt echter wel sterk per partij.

 Verder willen veel partijen geld uittrekken voor betere beveiliging van advocaten, rechters en het OM. De VVD gaat hierin nog een stap verder en wil ook de straffen voor geweld tegen deze beroepen en tegen de andere hulpverleners flink verhogen.

 Sommige partijen hebben wat minder voor de hand liggende plannen; zo willen het CDA, D66 en de PvdA artikel 120 van de Grondwet schrappen, zodat rechters voortaan wetten zouden kunnen toetsen aan de Grondwet. FvD wil niet artikel 120 maar juist artikel 93 en 94 GW schrappen. De uitwerking van het schrappen van deze artikelen en de andere punten van haar programma is dat Nederland zich volledig zou onttrekken aan de internationale rechtsorde. Je kunt je afvragen of dat wel realistisch is. D66 wil dat rechters zich gaan specialiseren en wil daarom dat de periodieke wisseling van rechtsgebied niet meer verplicht wordt. Opvallend is dat het CDA alleen maar spreekt van veiligheid en het aanpakken van criminaliteit, maar het helemaal niet heeft over de financiering van de rechtsstaat of de rechtsbijstand.

 Staatsrechtelijk is interessant dat de VVD wil dat de leden in de Eerste Kamer voortaan voor zes jaar benoemd worden, elke drie jaar wordt via de Provinciale statenverkiezingen dan de helft van de Kamer benoemt. De PVV wil de Eerste Kamer zelfs volledig afschaffen. De reden hiervoor blijft gissen, in het programma staat slechts een bullet point: ‘Afschaffen Eerste Kamer’, zonder verdere uitleg. D66 wil op termijn ook de Eerste Kamer afschaffen, omdat het vindt dat deze overbodig wordt als Art. 120 GW is afgeschaft. Tot die tijd kan D66 zich vinden in de oplossing van de VVD waarbij de leden van de Eerste Kamer voor de helft gekozen worden elke drie jaar. 

Slot

Zoals je hebt kunnen lezen valt er veel te kiezen en is er voor iedereen wel wat. Mocht je niet goed weten op welke partij je wil gaan stemmen of welke thema’s jij belangrijk vindt? Vul dan een van de stemwijzers in. Dit kan je helpen om de partij te vinden die het meeste bij je past. Is er nog een thema dat jij belangrijk vindt voor de komende verkiezingen en waarvan jij wilt weten wat de partijen daarmee gaan doen? Laat het ons weten en dan gaan wij het voor je uitzoeken!

Verantwoording

Voor dit artikel is gebruik gemaakt van de verkiezingsprogramma’s zoals deze op de website van de partijen zelf worden weergeven. Wij hebben alleen de standpunten van de partijen die op dit moment in de Tweede Kamer aanwezig zijn meegenomen. Wij vinden deze beperking gerechtvaardigd omdat dit de partijen zijn die de meeste kans hebben om na de verkiezingen weer terug te keren in de Tweede Kamer. Verder zijn ook de doorrekeningen van het Centraal Planbureau en het Planbureau voor de Leefomgeving meegenomen.

Overige bronnen

Nu.nl (2021). Dit vinden politieke partijen van het klimaat en stikstof. Geraadpleegd via: https://www.nu.nl/partijprogrammas/6114645/dit-vinden-politieke-partijen-van-het-klimaat-en-stikstof.html