Hoe de moordenaar die niemand vrij wilde toch gratie kreeg

Op 5 april 1983 opende Cevdet Y. het vuur op de bezoekers van het café ‘t Koetsiertje in Delft. Na een confrontatie waarin hij werd uitgescholden en op de grond werd geduwd, keerde hij een kwartier later terug naar het café: van de achttien aanwezigen kwamen er zes om het leven, waaronder een twaalfjarig meisje en haar moeder. Cevdet werd veroordeeld voor zesvoudige moord en kreeg levenslang. Tot aan de Hoge Raad procedeerde zijn advocaat door om hem in plaats daarvan te veroordelen tot tbs, maar zonder succes. Vanaf 2001 wordt Cevdet vastgehouden in de Van der Hoeven Kliniek in Utrecht.

Tot nu. In 2019 wordt door Cevdet een gratieverzoek ingediend. De minister van Rechtsbescherming Dekker wijst dit verzoek echter af. Het verlenen van gratie zou de samenleving te veel schokken. Volgens de advocaat van Cevdet was dit besluit niet voldoende gemotiveerd, waarna hij een kort geding aanspande. Uiteindelijk krijgt de nu 64-jarige Cevdet toch gratie, al verleent Dekker dit met tegenzin. Waarom?

Levenslang

Om deze situatie te begrijpen, is het eerst belangrijk om te weten wat de straf ‘levenslang’ in Nederland precies inhoudt. De levenslange gevangenisstraf is in 1878 ingevoerd, toen acht jaar eerder de doodstraf afgeschaft werd. Nu, in 2021, is Nederland een van de weinige landen waarin een levenslange gevangenisstraf ook echt levenslang is, en voorwaardelijke vrijlating dus geen optie is. De enige manieren om toch vrij te komen is bij een herziening, of door gratie verleent te krijgen. De minister van Rechtsbescherming is hierbij degene met autoriteit: rechters mogen wel advies geven, maar uiteindelijk wordt gratie bij koninklijk besluit verleend. 

Te streng?

Toch zijn er sinds 1878 ook wel wat aanpassingen geweest in de wetgeving rondom levenslange straffen. Het Europese Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) is namelijk niet tevreden over het beleid dat Nederland hanteert wat betreft levenslange straffen. In 2016 stelde het EHRM dat levenslange straffen zonder uitzicht op vrijlating inhumaan zijn. Dit als gevolg van de zaak van Antilliaanse James Murray, die pas gratie ontving toen hij ongeneeslijk ziek bleek te zijn. Nederland deed volgens het EHRM niet goed genoeg om aan levenslange gevangenen hulp te bieden bij hun ontwikkeling.

In 2017 is daarom de wet rondom levenslang veranderd: nu wordt de veroordeelde na 25 jaar herbeoordeeld. Een adviescollege geeft dan een advies aan de minister over de vraag of resocialisatie een mogelijkheid kan zijn, al is gebleken dat ministers hier vaak alsnog niet op ingaan. Dit is in lijn met trends die we wel meer zien tegenwoordig: straffen worden steeds strenger, met name bij gewelds- en zedendelicten. Resocialisatie van een levenslanggestrafte pas hier niet zo goed bij. Ministers nemen hierdoor vaak een terughoudende houding aan wat betreft de mogelijkheden die ze levenslanggestraften bieden.

Het gevolg hiervan is dat veel van hen naar de rechter stappen. Vaak zijn deze procedures lang en is het een moeilijk proces om toch nog een kans op resocialisatie te krijgen. Wanneer dit wel wordt toegewezen, kan na twee jaar ook gratie worden verleend. Opnieuw maakt de minister hierover dan een beslissing.

Wat dit voor Cevdet betekent

In het geval van Cevdet, was de resocialisatie eigenlijk al jaren bezig. Al sinds 2009 mocht hij af en toe met begeleid verlof. De toenmalige minister van Justitie, Hirsch Ballin, was het hier niet mee eens, waardoor er een procedure tegen Cevdet werd gestart. Na een aantal jaren van procederen werd in 2014 bepaald dat Cevdet zelfs ook recht had op onbegeleid verlof. Dat betekent dat die resocialisatieperiode van twee jaar er onderhand al lang opzat toen in 2019 een verzoek voor gratie werd ingediend. Al is dit door procederen nog een lange tijd uitgesteld, afgelopen week moest Dekker toch toegeven: Cevdet zou gratie krijgen. De Hoge Raad was tot de conclusie gekomen dat er geen redenen waren om dit niet te doen. Hiermee waren de juridische procedures uitgeput, waardoor er niets anders meer opzat.  

Hoe goed of slecht het is dat deze gratie nu echt verleend is, staat open voor discussie. Dekker verleende dit niet met plezier, iets wat past in ons huidige rechtsklimaat in Nederland. Als we echter verder uitzoomen naar Europa als geheel, dan past dit toch wel beter bij het beleid wat door het EHRM wordt gehanteerd. Cevdet zal in ieder geval blij zijn om na 38 jaar niet meer terug naar een cel te hoeven.

Bronnen

Andringa, R., & Feenstra, S. (2021, January 22). Levenslang en toch op vrije voeten; minister zit met gratie verlenen in zijn maag. Geraadpleegd via https://nos.nl/artikel/2365539-levenslang-en-toch-op-vrije-voeten-minister-zit-met-gratie-verlenen-in-zijn-maag.html 

Drenth, N. (2020, April 26). Levenslang niet langer levenslang? Geraadpleegd via https://www.elhannouche.nl/levenslang-niet-langer-levenslang/ 

FZ Advocaten. (2020, February 20). Wat houdt levenslang in Nederland in? - FZ Advocaten. Geraadpleegd via https://www.fzadvocaten.nl/levenslang-houdt-nederland 

Omroep West. (2019, September 10). Zesvoudig moordenaar 't Koetsiertje krijgt geen gratie. Geraadpleegd via https://www.omroepwest.nl/nieuws/3897232/Zesvoudig-moordenaar-t-Koetsiertje-krijgt-geen-gratie 

Rechter straft zwaarder dan 20 jaar geleden. (2019). Geraadpleegd via https://www.rechtspraak.nl/Organisatie-en-contact/Organisatie/Raad-voor-de-rechtspraak/ 

Swaan, J. (2007). Aandacht doet spreken. Geraadpleegd via https://web.archive.org/web/20090828062802/http://www.aandachtdoetspreken.nl/slachtoffers/april/1983Delft.asp