Strijden voor een democratische rechtsstaat in Europa

De begroting en het corona-herstelfonds van de Europese Unie worden geblokkeerd door een veto van Polen en Hongarije. Zij zijn het niet eens met de voorwaarden die met de begroting en het herstelfonds gepaard gaan. Volgens deze voorwaarden moeten landen eerst voldoen aan de rechtsstaattoets van de Europese Commissie, doen zij dit niet dan ontvangen ze ook geen EU-geld. Polen en Hongarije vetoën dit omdat ze vermoeden de dupe te worden van de rechtsstaattoets. Toch zullen ook Polen en Hongarije uiteindelijk tot een compromis moeten komen, zij krijgen namelijk een groot deel van het te verdelen EU-geld. Polen is zelfs de grootste netto-ontvanger. Alleen al uit het corona-herstelfonds zouden Polen (30) en Hongarije (8,2) miljarden euro’s krijgen.

De Europese Commissie heeft al eerder via een zogeheten artikel 7-procedure geprobeerd om Polen en Hongarije aan te pakken, maar een individuele lidstaat kan voorkomen dat deze procedure tegen een andere lidstaat wordt ingezet. Polen en Hongarije doen dit en houden daarmee elkaar een hand boven het hoofd. In Polen gaat het de EU vooral om de rechtsstaat, die is eigenlijk niet meer onafhankelijk. In Hongarije gaat het vooral om corruptie en persvrijheid. De Hongaarse premier Orbán is het niet eens met toezicht op de bestedingen van de EU-gelden. Dit is erg opvallend, maar ook logisch omdat hij ervan verdacht wordt vooral zijn familie en vrienden te bevoordelen met EU-subsidies.

Rechtsstaat

In Polen worden de rechters sinds 2018 aangewezen door een orgaan dat benoemd wordt door politici. Hierdoor is er geen sprake meer van scheiding der machten. Maar dat is niet het enige; de Minister van Justitie is sinds kort ook het hoofd van het Openbaar Ministerie én kan de voorzitters van de rechtbanken benoemen. Maar het grootste probleem zit ‘m voor de EU in de nieuwe tuchtkamer. Dit is een onderdeel van het Poolse Hooggerechtshof en kan rechters disciplineren, schorsen en ontslaan. ‘Officieel’ is dit voor rechters die niet de wetten zouden volgen, maar in de praktijk blijkt dat het vooral gebruikt wordt om van rechters af te komen die uitspraken doen die de PiS-regering niet bevalt. Het Europees Hof van Justitie heeft de tuchtkamer inmiddels onrechtmatig verklaard, mede omdat de leden van de tuchtkamer, de zogenoemde ‘disciplinaire’ rechters, benoemd worden door een politiek orgaan. Tot nu toe heeft deze uitspraak echter weinig effect. De Europese Commissie weigert vooralsnog om dwangsommen op te leggen – en dus blijft Polen hiermee wegkomen.

Persvrijheid en Corruptie

Sinds de verkiezingsoverwinning van Orbán zijn de onafhankelijke media in Hongarije één voor één verdwenen. De meesten werden gekocht door een groep rijken gelieerd aan Orbán, meestal zijn dit zelfs vrienden of familieleden. Onlangs zijn al deze mediabedrijven ondergebracht in een stichting. In het bestuur van deze stichting zitten twee belangrijke partijleden van Fidesz. Dit is de regeringspartij van premier Orbán. Als de weinige overgebleven onafhankelijke journalisten die er nog wel zijn een kritische vraag stellen dan worden ze keihard aangevallen door de staatsmedia. Sinds de coronacrisis is er zelfs een wet waardoor iedereen die een ‘onwaarheid’ verspreidt over de pandemie en zo ‘paniek’ zaait een celstraf kan krijgen. Inmiddels is het voor gewone Hongaren bijna onmogelijk om nog onafhankelijk nieuws te ontvangen, op welke manier dan ook.

Daarnaast is er sprake van enorme corruptie in Hongarije; veel aanbestedingen worden gesubsidieerd met EU-geld dat vervolgens in de zakken van een groep oligarchen terecht komt. Neem bijvoorbeeld het verhaal van Mészáros. Het vermogen van deze voormalig gasinstallateur groeide in een jaar tijd met meer dan dat van Facebook topman Mark Zuckerberg, met 388 miljoen euro! De bedrijven van zijn familie haalde sinds het aantreden van Orbán in 2010 met openbare aanbestedingen 1,54 miljard euro binnen. Hiervan werd 83% gefinancierd door de EU. Deze aanbestedingen waren vooral voor wegen, spoorlijnen en voetbalstadions. Ook in Felcsút, het geboortedorp van Orban, staat inmiddels een voetbalstadion waarin 30.000 bezoekers passen. Het inwoneraantal van dit dorp bedraagt echter 3.000. Hongarije is ook al jarenlang koploper bij de landen waarvan onterecht ontvangen EU-geld wordt teruggevorderd door de Europese Commissie.

Het belang van de rechtsstaattoets

Het is wel duidelijk waarom Polen en Hongarije zo bang zijn voor de rechtsstaattoets. Ze vrezen terecht dat ze geen of minder EU-geld zullen ontvangen als deze voorwaarden blijven. De EU probeert al jaren om wat te doen aan de ondemocratische elementen in deze lidstaten. Tot nu toe haalde dit echter weinig uit. Met de nieuwe rechtsstaattoets als voorwaarde voor het ontvangen van EU-geld heeft de Europese Unie nu een stevige stok in de hand. Het gaat namelijk om gigantische bedragen, 1074 miljard voor de zevenjarenbegroting en 750 miljard van het corona-herstelfonds. Polen en Hongarije kunnen eigenlijk niet zonder dit EU-geld. De EU zou er goed aan doen om ondanks de bezwaren van Polen en Hongarije niet toe te geven. Want als er nu geen werk van gemaakt wordt om de democratische rechtsstaat in deze landen in ere te herstellen, dan is het hek van de dam. De kernwaarden van de Europese Unie staan hier namelijk op het spel. Zonder democratische lidstaten verliest de Unie haar legitimiteit. 75 jaar Europese vrede komt dan ook in gevaar.

Bronnen:

Sluiten

Zoeken

Zoeken