Democratie tijdens een pandemie

In navolging van de recente Themaweek gaat De Duplomaat verder met verkiezingsnieuws, dit keer uit Nederland. Enige tijd geleden maakte minister Ollongren van Binnenlandse Zaken de plannen bekend voor de Tweede Kamerverkiezingen in maart 2021. Die verkiezingen zullen net even anders verlopen dan gebruikelijk, aangezien de kans erg klein is dat de coronapandemie tegen die tijd voorbij zal zijn. Tegelijkertijd hebben we in de afgelopen weken kunnen zien dat de aangepaste verkiezingen in de Verenigde Staten tot spanningen hebben geleid. Ook waren er vorige week in enkele Nederlandse gemeenten tussentijdse verkiezingen vanwege herindelingen. Dit leek over het algemeen goed te verlopen, maar wat was hierbij anders dan anders georganiseerd? In dit artikel worden de plannen voor maart 2021 alvast onder de loep genomen, met deze recente gebeurtenissen in het achterhoofd.

Op vrijdag 30 oktober verscheen er een kamerbrief over de gevolgen van corona op de verkiezingen van 2021 en de maatregelen die moeten worden genomen. De meest opvallende punten uit deze kamerbrief zijn dat 70-plussers per post zullen mogen stemmen, dat een persoon een groter aantal volmachten mag uitoefenen en dat de stembureaus meerdere dagen open zullen zijn. De verkiezingsdag staat gepland op woensdag 17 maart 2021, maar in dit plan zullen de stembureaus al op maandag 15 maart openen, waardoor er dus hopelijk minder drukte zal ontstaan bij de stembureaus. Overigens is het niet zo dat alle stembureaus de volledige drie dagen geopend zullen zijn. Op de maandag en dinsdag zullen dat er minder zijn dan op de verkiezingsdag zelf. Het is wel de opzet dat minstens één stembureau per gemeente open is op die dagen.

Om hiermee even terug te komen op het stemmen bij de Amerikaanse presidentsverkiezingen (meer informatie hierover in het Themaweek-artikel); waarom zou dit in Nederland anders verlopen dan in de Verenigde Staten, waar de ophef over poststemmen nog altijd niet is afgenomen? Een groot verschil is natuurlijk dat Amerika het winner takes all principe kent, terwijl het bij de Nederlandse verkiezingen gaat over de zetelverdeling. In Nederland zou het betwisten van bepaalde stemmen hooguit kunnen leiden tot kleine verschuivingen in de uitslag, terwijl dit in Amerika potentieel de uitslag volledig kan veranderen. Aangezien in het plan alleen 70-plussers per post mogen stemmen zal dit een relatief klein percentage van het totale aantal stemmen betreffen, des te meer omdat iedereen ook de mogelijkheid heeft om alsnog fysiek naar het stembureau te gaan.

In de afgelopen week werd er dus in enkele gemeenten al gestemd naar aanleiding van gemeentelijke herindelingen. Hierbij waren natuurlijk ook de nodige aanpassingen gedaan en dus bood dit een mooie kans om te kijken naar wat er goed ging, en wat minder goed ging. Een groot deel van de getroffen maatregelen was niet veel anders dan bij de gemiddelde supermarkt. Zo waren er spatschermen, extra schoonmaakmomenten en ook was er extra personeel opgetrommeld om de naleving van coronaregels in de gaten te houden. Mensen die hun democratische recht die dag uitoefenden kregen tot slot ook nog het rode potlood mee naar huis als souvenir, zodat dit niet hergebruikt zou worden. De hierboven genoemde maatregelen over briefstemmen en de mogelijkheid om extra volmachten te geven waren nog niet van kracht vorige week. Hierdoor was de vrees dat de opkomst laag zou zijn. Achteraf bleek de opkomst, mede dankzij de maatregelen die wel waren getroffen, niet tegen te vallen, waardoor de motivatie om de inspanningen door te zetten  voor maart 2021 groot is.

Nu is dit allemaal erg veel informatie, maar speciaal voor de dubbelstudent volgt hier nog even een juridisch aspect. Uiteraard gelden er voor de verkiezingen een groot aantal regels, zoals bijvoorbeeld vastgelegd in de Kieswet en in de Grondwet. In de Grondwet staat in artikel 4 benadrukt dat iedere Nederlander zijn kiesrecht moet kunnen uitoefenen. Vanuit deze gedachte lijkt het inderdaad logisch om, door middel van extra volmachten en mogelijkheden tot stemmen per brief, zo veel mogelijk mensen hiertoe in staat te stellen. Wel zal er een juridische grondslag moeten zijn voor deze maatregelen. Hiervoor is een tijdelijke wet in het leven geroepen om verkiezingen in het tijdperk van covid-19 in goede banen te kunnen leiden. Mocht je in de juridische kant van dit verhaal geïnteresseerd zijn, houd de ontwikkelingen rondom de (spoed)wetsvoorstellen dan in de gaten, want er zal ongetwijfeld nog genoeg gebeuren voor het maart 2021 is.

 

Bronnen

Sluiten

Zoeken

Zoeken