Het gevaar van kroongetuigen

Iedereen zal gehoord hebben van de moord op de advocaat van kroongetuige Nabil B., dit is een grote klap voor de Nederlandse rechtsstaat. Nabil B. was kroongetuige in de grote zaak Marengo. De hoofdverdachten in deze zaak worden gezien als de meest gezochte criminelen van Nederland. Derk Wiersum nam de zware taak op zich om Nabil B. bij te staan in deze zaak. Helaas liep dit voor Wiersum niet goed af. Hij werd namelijk op 18 september voor zijn eigen huis doodgeschoten. In maart 2018 werd ook al de broer van Nabil B. vermoord. Is het dan niet te gevaarlijk om kroongetuigen te gebruiken in dit soort grote zaken? En is het niet gek dat een kroongetuige recht heeft op een advocaat?

Laten we beginnen met het definiëren van een kroongetuige. Er zijn namelijk twee soorten kroongetuigen. Bij de eerste soort is het de voornaamste getuige in de zaak. De andere soort is een getuige die zelf ook verdachte is, maar in ruil voor een beloning een verklaring tegen de verdachte(n) aflegt. Deze beloning is vaak in de vorm van strafvermindering. Nabil B. is een kroongetuige van de laatste soort. 

In de zaak Marengo zijn nu al twee onschuldige mensen vermoord. Beide doden stonden in nauw contact met de kroongetuige. Dit lijkt erop te duiden dat het voor het OM een zeer riskante keuze was om B. als kroongetuige te gebruiken in deze zaak. Het is begrijpelijk dat ze ervoor kiezen om hem te laten getuigen, aangezien hij over essentiële informatie beschikt. Het begint echter bijna een té riskante keuze te worden. Het mag namelijk niet de bedoeling zijn dat het twee mensenlevens kost om Nabil B. te laten getuigen. Ik denk ook niet dat de overheid ervoor kan zorgen dat er nog iemand vermoord wordt. De broer van Nabil werd al beveiligd. Het beveiligen van mogelijke doelwitten helpt dus ook niet. In deze zaak had de overheid toch beter moeten nadenken over de gevaren die deze kroongetuige met zich mee zou brengen. De verdachten in deze zaak hebben waarschijnlijk een goed georganiseerde groep mensen achter zich staan. Op deze manier krijgen ze het tot twee keer toe voor elkaar om de rechtsstaat erg op te schrikken. De overheid moet voortaan in dit soort grote moordzaken beter in kaart brengen waartoe de verdachten in staat zouden zijn om in te schatten wat de gevaren zijn voor de omgeving van de kroongetuige. 

Bovendien is het eigenlijk al bijzonder dat een kroongetuige recht heeft op een advocaat. De taak van een kroongetuige is het Openbaar Ministerie helpen bij de zoektocht naar de waarheid. Hiervoor moet hij verklaringen afleggen bij de Officier van Justitie. De advocaat van een kroongetuige doet dus helemaal niet aan de verdediging van een verdachte, maar helpt het OM juist met de veroordeling. Toch staat in de kroongetuigenregeling vastgelegd dat een kroongetuige recht heeft op een advocaat. Het zou zelfs kunnen gebeuren dat de kroongetuige tegen zijn advocaat een ander verhaal vertelt dan tegen de OvJ. Dit brengt de advocaat in een zeer lastige situatie. Hij heeft namelijk enerzijds de plicht om te zwijgen over wat zijn cliënt aan hem vertelt. Anderzijds zou hij het OM moeten informeren over de leugens van de kroongetuige. Dit soort situaties maakt het nog onbegrijpelijker dat kroongetuigen recht hebben op een advocaat. Het is enigszins in strijd met het rechtssysteem, want de taak van een advocaat is om verdachten te verdedigen terwijl hij, bij het bijstaan van een kroongetuige, juist onderdeel wordt van de opsporing. 

Verrassend genoeg is er al een advocaat die heeft aangeboden om B. bij te staan. Het lijkt er echter meer op dat hij dit aanbod heeft gedaan om te laten zien aan de onderwereld dat hij niet bang is en dat hij hoopt dat meer advocaten dit zullen doen. De discussie over kroongetuigen en hun rechten zal voorlopig nog niet afgelopen zijn.