CO2-heffing: doen of laten?

Afgelopen donderdag vond het In Discussio Congres plaats in het Erasmus Paviljoen, met als thema: ‘De energietransitie: Gas geven, of afremmen?’ Het was een buitengewoon leerzame avond met energieke sprekers als Jan Rotmans, Diederik Samson en Thierry Baudet. Hoewel het niet voor iedereen gold, waren de meeste mensen aan het einde van de avond voor het doorzetten van de energietransitie. Op dit moment ligt er binnen de politiek een plan klaar dat hier misschien bij zou kunnen helpen: de CO2-heffing. De bedrijven die onder deze heffing vallen, betalen een vastgestelde premie over de hoeveelheid uitgestoten CO2. Het plan moet nog uitgewerkt worden maar zal het invoeren van een CO2-heffing een gunstig effect kunnen hebben op de CO2-uitstoot en de Economie?

Als er wordt gekeken naar Groot-Brittannië, dan heeft de invoering van een CO2-heffing in 2013 een buitengewoon gunstig effect gehad. Deze heffing was gericht op de energiecentrales in het land en bedroeg 18 pond per ton uitgestoten CO2. De efficiënte warmtekrachtcentrales waren echter uitgezonderd van de heffing. Na invoering van de heffing is in vier jaar tijd het aantal energiecentrales dat op kolen loopt gedaald van 37 procent naar 2 procent. Deze centrales hebben bijna allemaal de overstap gemaakt naar gas, aangezien gas een stuk schoner is dan kolen heeft dit een grote vermindering van de CO2-uitstoot opgeleverd.

Binnen de EU bestaat het zogenaamde European Trading System (ETS), een emissiehandelssysteem waarbij grote bedrijven betalen voor het recht om uit te stoten. Volgens de Britse overheid was deze ETS te laag en te instabiel en daarom hadden ze besloten tot een carbon floor pricing , een minimumprijs voor CO2-uitstoot. De heffing vult het ETS aan tot deze vastgelegde minimumprijs. De heffing zou eigenlijk elk jaar oplopen, maar om ervoor te zorgen dat Groot-Brittannië niet te ver achter zou gaan lopen op de rest van Europa, werd deze na een jaar bevroren op 18 pond. Dit werd gedaan met het oog op de zware industrie, die erg energie-intensief is en dus gevoelig is voor een prijsstijging door de heffing. Om de concurrentiepositie niet te erg te verzwakken werd de heffing dus bevroren. Met dank aan de heffing is niet alleen de CO2-uitstoot gedaald, het leverde de Britse overheid ook nog eens 1,02 miljard op in 2018.

Groot-Brittannië kan dus wel gezien worden als het voorbeeld van een geslaagde invoering van de CO2-heffing. Er zijn echter ook voorbeelden van een heffing die niet zo mooi heeft uitgepakt. Het bekendste voorbeeld daarvan is natuurlijk Frankrijk. Nadat president Macron in 2017 werd verkozen, besloot hij meteen om zijn campagneplannen door te voeren. De CO2-prijs gooide hij flink omhoog evenals de dieselaccijnzen. Nadat de olieprijzen zich anderhalf jaar later herstelden betekende dit een stijging van de dieselprijzen met 25 eurocent. Dit zorgde voor het begin van de gele hesjes beweging die wekenlang door Frankrijk heeft geprotesteerd. De schade is tot in de miljoenen opgelopen en daarnaast zijn er 200 mensen gewond geraakt. Na deze blamage waren er ook nog maar weinig mensen te porren voor een verhoging van de CO2-prijs, die volgens Macrons plan ieder jaar met een tientje zou stijgen. De Franse overheid heeft bij het invoeren van de heffing een paar fouten gemaakt die voor deze mislukking hebben gezorgd. Ten eerste was de zware industrie uitgezonderd maar moesten voedselproducenten, warmtecentrales en benzinepompen wel betalen. Dit heeft als gevolg dat vooral de mensen met lagere inkomens getroffen worden omdat deze producenten de heffing aan hun klanten doorberekenen. Daarnaast zorgde slechte communicatie, over wat er met de opbrengsten (bijna 6 miljard) gedaan moest worden, ervoor dat deze opbrengsten ook niet terugkwamen bij de mensen die het meest last hadden van de heffingen.

Als er naar Groot-Brittannië wordt gekeken dan heeft het invoeren van een CO2-heffing duidelijk een positieve invloed, de uitstoot daalt en daarnaast levert het extra geld op voor de overheid om te investeren in verbeteringen op het vlak van groene energie. Dat geldt natuurlijk wel alleen als de heffing goed wordt ingevoerd. Als er een situatie ontstaat als in Frankrijk waarbij mensen met lage inkomens benadeeld worden zonder enige vorm van compensatie te krijgen, dan zal het invoeren van de heffing meer kwaad dan goed doen. Het verminderen van de CO2-uitstoot is belangrijk maar als men dit wil bereiken doormiddel van een heffing, dan moet deze wel zo goed uitgewerkt zijn dat een bepaalde groep mensen niet te veel wordt benadeeld.