De Duplosauriër | Tirade tegen het doven van het licht
De mr.drs.-student heeft geen gebrek aan ambitie, zoveel is bekend. En in een tijd waar ‘twee studies doen’ het nieuwe ‘één studie doen’ is, zijn we genoopt op zoek te gaan naar nieuwe mijlpalen. Toen ik begon aan het mr.drs.-programma in 2012 werd voor het eerst het zogeheten vrijdagmiddagonderwijs voor Rechtsgeleerdheid ingevoerd. Daarmee werd het praktisch haalbaar om zonder al te veel roostertechnische belemmeringen in één jaar de twee propedeuses te behalen en zodoende 120 ECTS op te strijken. Met de succesvolle herintroductie van het vak Rechtseconomie is deze benchmark zelfs opgeschroefd naar 127,5 ECTS; voor de fanatiekeling. Als je het totaalplaatje bekijkt kom je voor twee bachelors en twee masters – zonder vrijstellingen – uit op 480 ECTS. Met een beetje extra inspanning is het dus mogelijk om de vijfhonderd aan te tikken (denk aan extra vakken van fiscale economie, fiscaal recht, filosofie of een pre-master). Als weledeldubbelgeleerd lid van de academische Quote 500 hebt u dan volgens de norm zo’n 14.000 studie-uren (gniffel, gniffel) in de pocket. I double dare you!
Afin, die enorme hoeveelheden studiepunten zijn leuk en aardig, maar wat steek je er eigenlijk van op? Over de studies zelf kan ik kort zijn: van Economie heb ik leren theoretiseren over oorzaken en gevolgen, van Rechten heb ik leren argumenteren binnen de vaste stelsels, en van Filosofie heb ik leren argumenteren búiten de omlijnde kaders. Misschien wel belangrijker is de vraag wat voor een persoon je streeft te worden gedurende je tijd als student. Waar zou het allemaal om moeten draaien? Een overtuigend antwoord kreeg ik ongeveer anderhalf jaar geleden van de Canadese psycholoog Jordan Peterson, die op onnavolgbare wijze aan Harvard-studenten uitlegt wat zij met hun uitgebeitelde vier jaren van vrijheid aan de universiteit zouden moeten doen: “Lees de grote werken, word eloquent en transformeer de wereld.” Studeren als heldhaftige missie dus, waarin je de intelligentie van de groten en wijzen der aarde in bruikleen neemt om vervolgens met je vermogen tot denken en spreken een licht te schijnen op de hele wereld. Dat klinkt als de moeite waard, nietwaar?
Datzelfde streven naar lichtgevendheid en waarheidsvinding wordt toepasselijk genoeg gereflecteerd in de motto’s van enkele Ivy League-universiteiten: Yale hanteert “Lux et Veritas” (Licht en Waarheid), Harvard “Veritas” (Waarheid) en Columbia “In lumine Tuo videbimus lumen” (In Uw licht zullen wij licht zien). Deze spreuken sluiten goed aan op het Verlichtingsideaal dat heerste ten tijde van oprichting van deze universiteiten gelegen aan de Amerikaanse oostkust. Gedurende de 18de eeuw is er immers zoals welbekend veel gebeurd op wetenschappelijk en filosofisch gebied: het rationalisme en scepticisme van de Verlichtingsdenkers legden de basis voor onze ideeën over de democratische rechtsstaat (Locke, Montesquieu, Rousseau) en klassieke economie (Smith, Ricardo, Malthus), escalerend tot de Amerikaanse onafhankelijkheidsverklaring in 1776 en de Franse revolutie in 1789. Roerige tijden dus, waarin niet alleen de adel het moest ontgelden, maar ook het geloof in God op een hellend vlak belandde.
Ongeveer een eeuw later bereikt de desintegratie van het theïsme haar apotheose en wordt God door de Duitse filosoof Friedrich Nietzsche in 1882 doodverklaard:
“Gott ist tot! Gott bleibt tot! Und wir haben ihn getötet! Wie trösten wir uns, die Mörder aller Mörder?”
De Verlichting bezweek onder haar eigen gewicht. Ironisch genoeg heeft het kritische Verlichtingsdenken er dus toe geleid dat het judeo-christelijk fundament waaruit deze stroming is ontstaan onder haar eigen voeten verdween. Hoe zullen wij ons troosten na zo een daad, wij moordenaars aller moordenaars, vroeg Nietzsche zich af. In het licht van deze kreet voorspelde hij dat met de dood van God de Westerse moraal plaats zou maken voor een golfbeweging tussen totalitarisme en nihilisme in de daaropvolgende eeuwen. En zo zou geschieden: waar de 20ste eeuw vooral in het teken stond van fascistische en communistische totalitaire regimes, verzeilde het Westen richting de 21ste eeuw in een staat van nihilisme. De opkomst van de postmoderne filosofie (Lyotard, Derrida, Foucault) sinds de jaren ’60 bracht namelijk de gedachte met zich mee dat er geen objectieve waarheid kan bestaan. De bijwerking: een sterke neiging naar moreel relativisme. Als je deze filosofie tot in het extreme doortrekt kom je min of meer uit op het assassin’s creed: “Niets is waar, alles is toegestaan.”
Wat er vervolgens in het nieuwe millennium gebeurt is opmerkelijk. Het lijkt alsof het nihilisme nu onder zijn eigen gewichtsloosheid aan het bezwijken is. Met name in Noord-Amerika valt op dat stromingen van doorgeslagen politieke correctheid, veiligheidsbubbels, diversiteit, inclusiviteit en equiteit (uitkomstengelijkheid) de nihilistische leemte aan het opvullen zijn en gekenmerkt worden door steeds meer totalitaire trekjes. Met maatschappelijke ontwikkelingen zoals de hevige protesten tegen ‘ongewenste’ (conservatieve/rechtse) gastsprekers op Amerikaanse colleges en wettelijk verplichte woordkeuze voor transgenderverwijswoorden (Bill C-16) in Canada komt het vrije woord in toenemende mate in het geding.
De light-versie van dit fenomeen van politiek correcte intolerantie was ook in Nederland te observeren bij de Universiteit van Amsterdam: de eerder genoemde Jordan Peterson, afgelopen november geïnterviewd door Room for Discussion, kreeg een petitie aan zijn broek van tachtig UvA-medewerkers die protesteerden tegen zijn komst, nota bene op basis van ongelofelijke smaad en laster. Nu zult u denken dat zulke grollen alleen zijn weggelegd voor het linkse bolwerk in Amsterdam. Maar vergis je niet, ook bij de EUR kunnen sommigen er wat van. Van een verongelijkte diversity officer die haar beklag deed over de man-vrouwverhoudingen op universiteiten (terwijl er in Nederland momenteel meer hoogopgeleide vrouwen dan mannen zijn) tot aan een door geslacht en huidskleur geobsedeerde hoogleraar die met vaag gebrabbel liep te stoken in het universiteitsblad; de redelijkheid is af en toe ver te zoeken.
Dit soort rare sprongen zie je opvallend genoeg vaak terug in het maatschappelijk debat over thema’s als sociale rechtvaardigheid en klimaat. Een kritische noot bij de veronderstelde heersende stroming levert al snel een ad hominem-kwalificatie van ‘racist’ of ‘klimaatontkenner’ op; zelden een inhoudelijke weerlegging. Dogmatische ideologie is kennelijk de enige houvast die sommigen nog hebben in deze postmoderne wereld. Het is een nieuwe vorm van religie die een (vals) gevoel van morele zelfverheffing geeft. Dissidentie wordt te pas en te onpas beantwoord met verkettering en exclusiviteit. Onwetendheid is kracht, zou George Orwell zeggen. Zelf nadenken wordt afgeraden. De realiteit is echter dat de wereld te complex en veranderlijk is om dogmatisch te benaderen. De waarden van de Verlichting – die ons zo ver hebben gebracht – moeten niet de rug worden toegekeerd onder het mom van politieke correctheid en anti-intellectualisme. Om enige mate van ‘lux et veritas’ tot stand te brengen, moet ieder individu vrij zijn om zich zo helder en nauwkeurig mogelijk uit te kunnen spreken. Diversiteit aan standpunten (heterodoxie) en inclusiviteit van andersdenkenden (tolerantie) zouden de échte randvoorwaarden moeten zijn voor iedere discussie, zeker op een universiteit. Durf te denken, zou Immanuel Kant zeggen. Durf inhoudelijk te discussiëren. En moge de beste argumenten uiteindelijk winnen – voordat het licht dooft.
Arthur de Ruiter
Referenties
- Pulp Fiction: I dare you, I double dare you!
https://www.youtube.com/watch?v=Qc8-G7gbkms - Jordan Peterson: Read. Become articulate. Transform the world.
https://www.youtube.com/watch?v=tkc5Fl0E8uU - Monsters of the Ivy League: Eight Schools, One League.
https://books.google.nl/books?id=r79HDQAAQBAJ&pg=PT239&lpg=PT239&dq=ivy+league+motto&source=bl&ots=AYxouXXBOu&sig=Ee4s_WXQvQzsnMBbukHa_eI8BLw&hl=nl&sa=X&ved=2ahUKEwjk5-2Wt_LfAhWKUlAKHev3Awk4ChDoATALegQIAhAB#v=onepage&q=ivy%20league%20motto&f=false - Nietzsche, F.W. (1882), Die fröhliche Wissenschaft, Sectie 125.
- Assassin’s Creed: Nothing is true, everything is permitted.
https://www.youtube.com/watch?v=0ITrB9lj2NU - Ben Shapiro: Free Speech, College Campuses, and the Regressive Left.
https://www.youtube.com/watch?v=dDq6XYa0h0I - NRC: Maarten Boudry over de tegenstem van Jordan Peterson die hard nodig is.
https://www.nrc.nl/nieuws/2018/10/29/tegenstem-van-peterson-is-hard-nodig-a2753141 - Room for Discussion: Jordan Peterson interview.
https://www.youtube.com/watch?v=v-PQbFfQKVs - Folia: Open brief tegen Jordan Peterson.
https://www.folia.nl/opinie/124762/room-for-discussion-zet-een-extra-gast-naast-jordan-peterson - Jordan Peterson: Trouble at the University of Amsterdam.
https://jordanbpeterson.com/political-correctness/trouble-at-the-university-of-amsterdam/ - Het Parool: Amsterdam slaat linksaf.
https://www.parool.nl/verkiezingen/amsterdam-slaat-linksaf-met-groenlinks-d66-pvda-en-sp~a4586866/ - Erasmus Magazine: Diversity officer vertrekt.
https://www.erasmusmagazine.nl/2018/09/24/diversity-officer-bij-vertrek-de-universiteit-is-vaak-geen-veilige-plek-om-te-werken/ - Erasmus Magazine: Diversity officer over diversiteit.
https://www.erasmusmagazine.nl/2016/03/08/het-probleem-zit-bij-ons-allemaal-niet-alleen-bij-witte-mannen/ - CBS / SCP: Emancipatiemonitor
https://digitaal.scp.nl/emancipatiemonitor2018/meisjes-vlijtig-door-het-onderwijs-en-jongens-een-flitsende-loopbaanstart/ - Erasmus Magazine: Essay - De bleke universiteit.
https://www.erasmusmagazine.nl/2018/05/19/opinion-the-university-of-paleness/ - Volkskrant: Anne Fleur Dekker als linkse dissidente.
https://www.volkskrant.nl/mensen/anne-fleur-dekker-het-ging-van-linkse-trut-tot-als-ik-je-tegenkom-snij-ik-je-keel-door-~bab90d1f/