Maken wij ons zorgen om nepnieuws?
Nepberichten hebben zich de afgelopen jaren een weg weten te banen tot onze tijdlijn op voornamelijk Facebook, Youtube en Twitter. Nepberichten nemen vaak de vorm aan van sensationele filmpjes en foto’s, maar kunnen zich ook manifesteren als serieuze artikelen en zichzelf zo vormgeven als nieuws. Nepberichten worden gebruikt als een gemakkelijke manier om likes en volgers te verzamelen, maar ook als manier om de publieke opinie proberen te beïnvloeden. Maar hoe vatbaar zijn wij hier eigenlijk voor? En hoe kunnen wij ons blijven informeren, zonder ons zorgen te maken over de echtheid van wat wij lezen?
Het opkomen van nepnieuws is een gevolg van de digitalisering van de nieuwsvoorziening. In essentie is de breedste definitie van het begrip elke vorm van foutieve informatie. Echter, wij krijgen tot dusver het meest te maken met versimpelde en eenzijdige verhalen, misleidende titels en feitelijke fouten. Daarnaast stuiten wij vaak op het begrip omdat het gebruikt wordt anderen zwart te maken. Een goed voorbeeld hiervan zijn Trump’s ‘Fake News Awards’ waar ironisch genoeg de koning van nepnieuws de media beticht op fouten.
Uit onderzoek van Oxford’s Reuters Institute blijkt dat Nederlanders zich veel minder zorgen maken over de echtheid van het nieuws dan enig andere inwoner van de Eurozone. In Nederland maakt slechts dertig procent zich zorgen terwijl dit gemiddeld rond de vijfenvijftig procent ligt. Dit valt deels te wijten aan het belang dat wij aan de bron van het nieuws hechten. De Nederlanders, en verrassend genoeg vooral de jongeren, laten traditionele kranten en omroepen alsnog prevaleren boven de sociale media en zoekmachines. Daarnaast valt onze kleinere bezorgdheid te verklaren aan de hand van de vorm van het nepnieuws, dikwijls is dit namelijk slechts klikaas – of ‘clickbait’ - om mensen naar advertentiesites te lokken.
Onze kritische blik zorgt er zo voor dat wij onze weg redelijk kunnen vinden in het oerwoud van digitale informatie. Dit betekent echter niet dat alle risico’s van misinformatie zijn ontweken; door technologische ontwikkelingen op het gebied van manipulatie en op het gebied van levensechte, geautomatiseerde computeraccounts kunnen de gevolgen voor het Nederlandse publieke en politieke debat negatief zijn. Ik noem graag even de term ‘nieuws personalisatie’. Dit houdt in dat wij een selectie van informatie krijgen toegereikt in het groeiende informatieaanbod, maar ook dat wij te maken krijgen met mediabedrijven die ons zo lang mogelijk op hun site willen houden. Dit wordt gedaan door algoritmes die gebaseerd zijn op onze lees- en kijkgewoontes, onze locatie en op kennis van onze interesses, die geworven wordt via andere diensten. Deze ‘nieuws personalisatie’ wordt vooralsnog alleen gebruikt om de diensten van een bedrijf te verbeteren, maar is zeker vatbaar voor nepnieuws. Daarom blijft het belangrijk dat wij als Nederlanders kritisch moeten blijven nadenken over wat we te zien en te lezen krijgen, maar ook wat de betekenis is van technologische ontwikkelingen voor onze tijdlijn.
Nu moet ik eerlijk toegeven dat ik zelf niet bang ben voor enige vorm van nepnieuws omdat het mij altijd extreem overduidelijk -en dit pleonasme versterkt hopelijk mijn mening over de bizarheid van sommige nepberichten- lijkt wat echt is en wat niet. Het blijft echter de vraag of dit altijd zo duidelijk te zien zal zijn. Mocht er dan toch enige ontwikkeling zijn op de manier waarop nepnieuws gebracht wordt, moge wij onszelf er dan van bewust zijn dat die ontwikkeling er is en moge wij dan onze kennis van het nieuws en zijn bron zo vergroten opdat wij ons bijna zorgeloos kunnen blijven informeren.
Referenties
Newman, N. (2018) 'Trust, misinformation, and the declining use of social media for news: Digital News Report 2018'. Geraadpleegd op 14 september 2018 via https://reutersinstitute.politics.ox.ac.uk/risj-review/trust-misinformation-and-declining-use-social-media-news-digital-news-report-2018 .
de NOS. (2018) 'Nederlanders maken zich weinig zorgen over nepnieuws'. Geraadpleegd op 15 september 2018 via https://nos.nl/artikel/2236391-nederlanders-maken-zich-weinig-zorgen-over-nepnieuws.html .