Het handboek van de waterschappen

De Waterschappen zijn in Nederland één van de meest onderbelichte democratische instanties die we hebben. Ook bij Zondag met Lubach zijn ze er nog niet helemaal uit wat een waterschap nou doet. Dit terwijl ze al eeuwen bestaan en de rest van de wereld jaloers is dat wij goed werkende instanties hebben die onze voeten drooghouden. Aangezien er volgend jaar ook weer voor de waterschappen gestemd mag worden is het essentieel voor iedereen om meer over de waterschappen te weten te komen. Dit artikel helpt je in elk geval al een heel eind op weg!

Het bestuur

De meest basale taken van de waterschappen zullen de meesten wel herkennen. Misschien wel de belangrijkste taak is het voorkomen van overstromingen. Later kijken we hier nog verder naar, eerst moeten we bij het begin beginnen. Hoe ziet het bestuur van een waterschap eruit? Je kan het bestuur het beste vergelijken met het bestuur van jouw gemeente. Je hebt een dijkgraaf (de burgemeester) die wordt benoemt door de regering voor een periode van 6 jaar. Hij is de voorzitter van het algemeen bestuur (de gemeenteraad). Dit algemeen bestuur bepaalt de tarieven van de waterschapsbelasting en hoe de begroting eruit komt te zien. Verder houden ze de uitvoering van het beleid in de gaten en beslissen ze over grote projecten. De zetels van dit bestuur gaan voor een deel naar democratisch verkozen ingezeten en de overige zetels worden verdeeld onder belangenorganisaties zoals boeren en bedrijven. Het algemeen bestuur benoemt na de waterschapsverkiezingen de leden van het dagelijks bestuur (college van B&W). Dit bestuur bestaat dan uit de dijkgraaf (burgemeester) en de heemraden (de wethouders). De belangrijkste taak van het dagelijks bestuur is het beleid uitvoeren dat het algemeen bestuur bepaald.

De taken

Nu we op een rijtje hebben wie wat doet kunnen we gaan kijken naar de inhoudelijke taken. Dit zijn er namelijk een hoop. De overheid heeft bij de oprichting van een waterschap de meeste taken opgelegd voor de instantie en in het statuut van elk waterschap staan alle specifiekere taken ook genoemd. Dit zijn een aantal van de voornaamste taken van een waterschap: de waterkwantiteit regelen, het water zuiveren, de waterveiligheid handhaven door middel van het onderhouden en verbeteren van de dijken, de waterkwaliteit behouden, voor de primaire waterkeringen en de secundaire waterkeringen (die verder in het land liggen) zorgen. Een aantal waterschappen hebben zelfs de taak om de wegen te onderhouden in het buitengebied. Horen de Deltawerken dan ook bij een waterschap? Nee, deze vallen net weer onder de verantwoordelijkheid van Rijkswaterstaat. Met al deze taken zijn de meeste waterschappen wel wat tijd kwijt en ze houden dan ook goed onderling contact om de taken op nationaal niveau ook zo goed mogelijk te kunnen vervullen. Verder is er ook overleg met de overheid en andere belangenorganisaties wanneer dat nodig is.

Het geld

Natuurlijk hoef je de bovenstaande opsomming niet uit je hoofd te kennen maar het maakt wel duidelijk dat er veel belangen zijn gemoeid met het beleid van een waterschap en dat er dus ook veel geld nodig is om al die taken uit te kunnen voeren. Dat geld komt ook gewoon bij de burger vandaan door middel van het heffen van belastingen. Bij het vaststellen van de begroting wordt er gekeken per taak hoeveel geld er nodig is en aan de hand daarvan wordt bepaald hoeveel belasting er wordt geheven. Vanuit het waterschap zijn er twee of drie belastingen. De eerste is de zuiveringsheffing. Het tarief hiervoor is een wettelijk bepaald vast bedrag dat per huishouden wordt betaald. Vervolgens is er de watersysteemheffing. Deze heffing wordt onderverdeelt in meerdere categorieën; ingezeten, gebouwd, ongebouwd en natuurterreinen. De meeste mensen hebben alleen met de eerste twee categorieën te maken. De heffing van ‘ingezetenen’ wordt geheven over het adres waar je woont. Vervolgens wordt de heffing van ‘gebouwd’ bepaalt aan de hand van WOZ-waarde van je woning als je eigenaar bent. Het tarief kan verschillen voor als je binnendijks of buitendijks woont.

We weten nu hoe het bestuur in elkaar zit, wat de waterschappen doen en waar het geld vandaan komt. Een goede start dus om je te kunnen oriënteren over welke richting jij wilt dat jouw waterschap op gaat. Dan kun je volgend jaar met het volle verstand gaan stemmen, want de opkomst van die verkiezingen mag wel wat hoger worden. Dit was in 2008 namelijk 23% en in combinatie met de provinciale verkiezingen in 2015 44%.

Ehm…nog een klein dingetje: Onder welk waterschap valt Rotterdam eigenlijk? Het antwoord is tweeledig: boven de Maas behoort het tot het waterschap Schieland en de Krimpenerwaard, het gebied onder de Maas valt onder het waterschap Hollandse Delta.