Independència de Catalunya
De relatiecrisis tussen Spanje en Catalonië is de laatste weken weer opgelaaid. Het lijkt erop dat de Catalaanse overheid de echtscheidingspapieren gaat aanvragen en de Europese Unie graag als advocaat wil hebben. Waarom wil Catalonië dit allemaal? Het Koninkrijk Spanje is een van de langst getrouwde stellen in Europa en houdt deze relatie al eeuwen vol. Toch kent deze relatie, net zoals elke andere relatie, zijn ups en downs. Deze maanden zijn een nieuw dieptepunt en de uitkomst is onzeker. Een zekerheid is wel dat Spanje niet zonder slag of stoot de echtscheidingspapieren tekent.
Hoe het allemaal begon
Ten tijde van het Frankische rijk in de eerste eeuw werd het huidige Catalonië al vormgegeven. Het land diende toen als buffer voor de Franken tegen het islamitische gebied, waar het huidige Spanje nu is. Een paar eeuwen, huwelijken en overwinningen later werd Catalonië onderdeel van het rijk Aragon. Aragon veroverde redelijk veel overzeese gebieden, zoals een deel van het huidige Italië. Catalonië en Spanje kwamen elkaar tegen in de vijftiende eeuw. Catalonië hoorde nog steeds bij Aragon, en Spanje heette toentertijd Castille. Door het huwelijk van Isabella I van Castille en Ferdinand II van Aragon werden de twee rijken samengevoegd. Dit vormde het begin van het huidige Spanje.
De geschiedenis van een onafhankelijk Catalonië gaat dus al heel ver terug. Het huidige Catalaanse parlement stamt uit 1238 en is daarmee één van de oudste parlementen ter wereld. Dit parlement is eigenlijk ook nooit opgehouden te bestaan. Na de Spaanse successieoorlog in het begin van de achttiende eeuw werd Generalitat, het Catalaanse parlement, afgeschaft. Toch is het altijd ondergronds blijven bestaan. Wat volgde was dat elke keer als de tijden weer beter werden voor de Catalanen, de Generalitat weer werd geïnstalleerd. Zo probeerde ook Franco Spanje volledig te centraliseren met Catalonië erin. Dat lukte tijdelijk maar na Franco’s dood keerde de Generalitat weer terug en kreeg Catalonië weer autonomie binnen Spanje. Dit vond plaats in de jaren tachtig van de twintigste eeuw.
De grondwet
Na de dood van Franco werd een nieuwe grondwet ingevoerd, waar de Catalanen toen der tijd mee instemde. Toch is het juist die grondwet die een belangrijke rol speelt in de huidige discussie over Catalonië. In die Grondwet staat namelijk dat Spanje niet mag worden opgesplitst in meerdere zelfstandige staten. Dit is ook de reden waarom de Spaanse rechter het referendum over de onafhankelijkheid ongrondwettig verklaarde en de Spaanse regering niks wil weten van de onafhankelijkheid.
De economie
Nu is duidelijk waarom Catalanen zich geen onderdeel van Spanje voelen en waarom Spanje die onafhankelijkheid niet accepteert. Hieraan moet worden toegevoegd dat Catalonië de meest welvarende regio van Spanje is. Dit betekent dat veel Catalanen het idee hebben dat de regering in Madrid alleen maar hun geld steelt om aan de rest van Spanje te geven. Daarentegen wil Spanje Catalonië dus niet kwijt, omdat de Spaanse economie met een onafhankelijk Catalonië helemaal instort. Je hoeft echter geen econoom te zijn om te weten dat de Catalaanse economie ook volledig instort bij onafhankelijkheid, aangezien het land internationaal niet erkend wordt.
Het recht en de praktijk
De belangrijkste vraag rest nog: ‘Hoe werkt die onafhankelijkheid nu eigenlijk?’ Stel, het Catalaanse parlement roept éénzijdig de onafhankelijkheid uit. Wat gebeurt er dan? Volgens het verdrag van Montevideo zijn de kenmerken van een staat een permanente bevolking, een gebied, een overheid en de mogelijkheid om een relatie te hebben met andere staten. Aangezien het laatste kenmerk automatisch volgt uit de eerste drie voldoet Catalonië hier redelijk goed aan, maar wie zich Inleiding internationaal en Europees recht nog kan herinneren, weet dat de juridische beoordeling van een staat anders is. Die beoordeling luidt namelijk dat: ‘Een staat effectief gezag, legaliteit en zelfbeschikking heeft.’ Juridisch gezien heeft Catalonië dus nog wel wat werk te verrichten om een zelfstandige staat te vormen. Met een tegenstribbelend Spanje zijn vooral de laatste twee kenmerken lastig waar te maken.
In de praktijk zal het anders lopen en kunnen we alleen maar gissen hoe dit zich gaat ontwikkelen. Na het uitroepen van de onafhankelijkheid zal het voor Catalonië de eerste logische stap zijn om de geldkraan naar Madrid dicht te draaien. Welke kant kiest de EU dan? Stuurt Spanje dan het leger om het land bijeen te houden? In elk geval lijkt er een strijd om onafhankelijkheid te komen die we al een tijdje in Europa niet meer hebben gezien.