Stephen Breyer: wat cultuur ons kan leren over rechtspraak
'Stephen wie?' dacht ik toen mijn vader voorstelde om naar een Nexus-lezing van hem te gaan. Ik googelde hem even en kwam erachter dat hij een van de rechters is van de Supreme Court van de Verenigde Staten. Stephen Breyer stemde onder andere voor het homohuwelijk en het behoud van abortusrechten voor vrouwen. Hij wordt dan ook gezien als een van de gematigde rechters van de Supreme Court. Dit is meteen de reden dat democraten in de Verenigde Staten onvermijdelijk hopen dat hij de komende vier jaar nog niet dood gaat; zijn vervanger zou namelijk door Donald Trump worden aangesteld.
Het eerste wat ik deed toen hij de zaal van de lezing binnenliep, was peilen hoeveel jaar ik dacht dat deze 79-jarige man nog had. Ik schatte het slecht voor hem in. Daarom ben ik ook blij dat de beste man geen Nederlands kan lezen, want na het stuk in het NRC waarin hij moest vertellen dat hij zijn rek- en strekoefeningen nog steeds trouw deed om gezond te blijven, zou hij de indruk krijgen dat iedereen alleen geïnteresseerd is in hem omdat zijn hart moet blijven kloppen.
Breyer loopt het podium op en begint zijn lezing. Zijn hele verschijning transformeert naar een energieke man met humor. Volledig verdwenen is de fragiele verschijning en in plaats daarvan staat er een uitstekende spreker met passie voor zijn vak. Breyer vertelt over hoe hij de plaats van een rechter ziet in de steeds veranderende wereld aan de hand van architectuur en jazz.
Architectuur koos hij omdat nieuwe moderne gebouwen gebouwd kunnen worden met de nieuwste materialen, terwijl ze de oorspronkelijke cultuur en sfeer van de stad of natuur in hun waarde laten; zoals een lokale rechter ook naar rechtszaken en ontwikkelingen kan kijken met internationale ideeën en tegelijkertijd de lokale waarde en normen daarbij kan toepassen.
Jazz noemde hij de beste ambassadeur van de Verenigde Staten. De muziek is heel erg Amerikaans, maar is ook overgenomen door buitenlandse culturen. Jazz heeft al verandering veroorzaakt op het gebied van racisme voordat de Supreme Court oordeelde dat racisme ongrondwettig is. Na deze uitspraak is er nog steeds veel verzet geweest vanuit de Amerikaanse bevolking over het afschaffen van apartheid. Volgens Breyer is het dan ook belangrijk om nooit op te geven als het gaat om de strijd voor gelijke rechten, zowel internationaal als lokaal, al gaat het soms zelfs slechter dan voorheen. Als je blijft hopen en daarna handelt, wordt er op langer termijn vooruitgang geboekt.
Zo heeft de Supreme Court ten tijde van de Tweede Wereldoorlog handelingen van de president geaccepteerd die echt niet door de beugel van mensenrechten kunnen. Na de oorlog kwam hier langzaam verandering in en werden de checks en balances steeds beter nageleefd. In welke mate dit begrip getoetst gaat worden met de huidige politieke omstandigheden in de Verenigde Staten zullen we vanzelf meemaken.
