Waan je een miljardair voor een dag!

Vandaag is het Prinsjesdag en we kennen natuurlijk allemaal wel de rituelen: de gouden koets, het koffertje dat voor de laatste keer door Dijsselbloem wordt gedragen en natuurlijk de toevallig uitgelekte miljoenennota die door de koning wordt voorgelezen. Volgens deze nota staat Nederland er goed voor: in plaats van de eerdergenoemde 2,4 procent blijkt dat de Nederlandse economie waarschijnlijk met 3,3 procent gaat groeien. Een bezuiniging van 500 miljoen op de zorg wordt teruggedraaid en er komt zelfs 200 miljoen bij. Dit zijn de punten die belangrijk zijn voor studenten:

• De huurtoeslag gaat omhoog voor vrijwel iedereen.
• Voor de verbetering van de kwaliteit van de rechtspraak komt er 35 miljoen vrij.
• Het eigen risico gaat niet omhoog.

En dat is nog niet eens alles. Het CPB verwacht in de periode 2017-2021 een overschot van meer dan tien miljard, en dat terwijl het op vorige Prinsjesdag nog een begrotingstekort van 0,7 procent van het bbp verwachtte. Aan het nieuwe kabinet om deze zakgeldverhoging uit te geven. Van dat geld zou de Nederlandse staat bijvoorbeeld 45 keer Neymar kunnen halen. Maar helaas heeft Neymar een contract getekend tot medio 2022 bij PSG, dus dit gaat moeilijk worden. Een andere optie zou zijn om elke Nederlander €588,23 te laten ontvangen, maar goed een dergelijk bedrag verdwijnt al snel in het huishoudpotje. Wat zouden Karsten en Douwe van de Mediacommissie met tien miljard doen?

 

Douwe

Nu het goed gaat met Nederland, moet de overheid voorkomen dat ze een gat in haar hand krijgt. We kunnen nooit precies de toekomst bepalen en als de economie toch tegenvalt, moet de overheid hierop kunnen anticiperen. Ze kan dan anticiperen met geld dat ze nu spaart. Drie miljard vind ik zelf een mooi bedrag. Dan blijft er nog steeds zeven miljard om te verdelen. Hiermee kan een aantal problemen worden opgelost.

Allereerst moet de overheid ervoor zorgen dat de Nederlandse defensie weer hersteld wordt. Defensie zegt zelf dat Nederland zichzelf niet meer kan verdedigen. Ik denk dat ik niet hoef uit te leggen dat dat in deze wereld niet heel handig is. De Amerikaanse president Trump heeft zowaar een goed punt. Het is te gek voor woorden dat Amerika 3,61 procent (NAVO-norm is 2 procent) van zijn bbp uitgeeft aan defensie en Nederland en Duitsland circa 1,2 procent. Trump zegt terecht dat dat moet veranderen. In de miljoenennota staat dat er 8,9 miljard naar defensie gaat, terwijl het bbp in 2017 709 miljard is. Dat is ongeveer 1,26 procent en dus te weinig. Voor de komende vier jaar is het mooi als Nederland naar 1,6 procent (Dan zijn we landen zoals Roemenië, Litouwen en Letland voorbij) gaat en dat betekent dus dat er 2,444 miljard extra naar defensie zou moeten gaan.

Verder staat Nederland bekend als een kennisland. Wij hebben (gelukkig) geen oliesjeiks zoals in het Midden-Oosten, geen goud e.d. zoals in Afrika, maar Nederland heeft wel zeer goed onderwijs en dat moet zo blijven. De basis daarvoor is de basisschool. Het plan van Asscher steun ik dan ook. Basisschooldocenten hebben een hele belangrijke rol in de ontwikkeling van een kind en dat is een verantwoordelijke taak die ook beloond moet worden. Tevens is het belangrijk dat er veel onderzoek wordt gedaan. Daarmee breiden we als Nederland zijnde onze kennis uit en blijft kennis een sterk exportproduct. Het lijkt mij daarom goed dat we investeren op het gebied van medisch onderzoek bijvoorbeeld, maar ook in de deltakennis zodat wij misschien in de toekomst ravages zoals in Houston kunnen worden voorkomen. In totaal is dit ongeveer 400 miljoen voor de salarissen en 300 naar onderzoek, dat maakt dus 700 miljoen.

Dan blijft er nog iets meer dan 3,8 miljard over. Het is belangrijk dat de politie ook weer goed functioneert en hetzelfde geldt voor de Belastingdienst. Beide zijn, zeker op het gebied van ICT en beveiliging, zeer zwak en moeten dus ook versterkt worden. Verder mag er ook worden gekeken naar oplossingen voor zzp’ers, het persoonsgebonden budget en naar een hervorming van het belastingstelsel. Als laatst moet de overheid ook afwachten hoe de investeringen in de zorg uitpakken. Voor al deze problemen is er dus nog 3,5 miljard over. Als er dan nog geld over is, is het dan weer tijd voor een basisbeurs toevallig?

 

Karsten

Hoewel het aanlokkelijk is om het overschot onmiddellijk uitgegeven, is dit wellicht niet zo verstandig voor de economie. De Nederlandse economie bevindt zich namelijk momenteel wel spreekwoordelijk op een zonnig strand, in tegenstelling tot haar burgers die inmiddels al dagen worden geteisterd door regenbuien. We moeten inmiddels misschien oppassen dat ze niet te oververhit raakt, en extra investeringen zullen in dit geval eerder als olie op het vuur dan als water tegen de dorst werken.

In dit geval zou je, overheid zijnde, je geld kunnen bewaren voor slechtere tijden. Hierdoor kan anticyclisch begrotingsbeleid worden gevoerd. Dit beleid beoogt met behulp van begrotingsimpulsen in slechtere tijden de economie juist te stimuleren, in plaats van te bezuinigen in een laagconjunctuur. Dit kan voordelig zijn, omdat het CPB stelt dat er aanwijzingen zijn dat in economisch mindere tijden de begrotingsmultiplier hoger is dan de standaardmultiplier van één. Als je dan toch geld wil uitgeven, maar bang bent voor oververhitting, kun je dit het beste aan defensie uitgeven. Dit is economisch gunstig omdat militaire uitgaven gekenmerkt worden door een hele lage bestedingsmultiplier. Dit is sowieso profijtelijk en niet onverstandig, omdat Nederland dus niet aan de NAVO-norm voldoet.

Je kan echter ook de andere kant op redeneren en stellen dat juist wel nu geïnvesteerd moet worden. Sommige economen beweren namelijk dat met de crisis, bezuinigingen en lastenverzwaringen de laatste jaren de economie structurele schade is aangedaan (hysterese). Met de huidige lage rente worden veel overheidsinvesteringen rendabel (zelfs nu lenen voor investeringen wordt gunstig), met slimme investeringen is het mogelijk het groeipotentieel van de economie te verbeteren of te herstellen. Voor een geavanceerde economie valt er te denken aan investeringen in onderwijs, onderzoek en duurzame energietransitie. In het bijzonder zou ik aandacht willen besteden aan het financieringssysteem van universiteiten. Uit onderzoek van het Rathenau-instituut blijkt dat er een scheefgroei is ontstaan tussen de inkomsten en prestaties van universiteiten. In de periode 2009 tot 2016 studeerden 33 procent meer bachelor studenten en 29 procent meer masterstudenten af. In diezelfde periode steeg de rijksbijdrage aan universiteiten met dertien procent (zeven procent reëel). In het huidige financieringssysteem van universiteiten wordt geconcurreerd op de groei van het aantal studenten; universiteiten krijgen een bij begrotingswet vastgestelde rijksbijdrage en daarnaast collegegelden. Universiteiten werven daardoor actief studenten. Een groot deel van de tegenwoordige aanwas is afkomstig uit het buitenland. Tegelijkertijd wordt (ook vanuit de politiek) geklaagd dat verengelsing van het wetenschappelijk onderwijs plaatsvindt; niet geheel onlogisch omdat extra studenten meer geld opleveren, en door verengelsing worden de universiteiten aantrekkelijker voor buitenlandse studenten. Als je Nederlandse universiteiten vergelijkt met andere Europese universiteiten, krijgen Nederlandse universiteiten weinig rijksbijdrage; alleen in het Verenigd Koninkrijk en Ierland krijgen universiteiten een lagere rijksbijdrage. Daarnaast zijn de geldstromen voor Nederlandse universiteiten uit collegegelden relatief laag. Dit betekent dat relatief veel inkomsten uit additionele financiering voortkomen; dit is werk (onderzoek) voor derden en bijvoorbeeld contractonderwijs. Uiteraard kunnen relatief hoge inkomsten uit contractonderzoek de onafhankelijkheid van universiteiten onder druk zetten. Om de kwaliteit van onderwijs en onderzoek te verbeteren is dus meer rijksbijdrage aan universiteiten en onderzoekinstituten nodig. R&D is voor een land als Nederland essentieel voor de economische groei.

 

Natuurlijk is er een oneindigheid aan mogelijkheden om deze miljarden te alloceren. Dus jij hebt hier vast ook een mening over! Laat vooral in een reactie weten wat jij met het geld zou doen.