Destination: Happiness

Geluk, een van die vage begrippen die iedereen kent, maar waarvan niemand nu écht de precieze betekenis kent. Tevens ook een van die woorden die steeds raarder gaan klinken wanneer je het meermaals achter elkaar uitspreekt, maar dat terzijde. Iedereen streeft naar geluk, iedereen is op zoek naar geluk, elke persoon op deze aardkloot wil in zijn of haar leven maar één ding: geluk. Wanneer je honger hebt, moet je eten. Wanneer je moe bent, moet je slapen. Maar als je geluk wil, wat moet je dan? Geluk is een ongrijpbaar begrip. Geluk kent meerdere vormen in meerdere vakgebieden. De zoektocht naar geluk is een zoektocht die een heel mensenleven kan duren, een avontuur dat niet in een artikel te vatten is. Reden genoeg voor De Duplomaat om een hele week in het teken van geluk te staan; elke dag een artikel over een ander aspect van geluk. Ik zal vandaag de spits afbijten met een algemene en taalkundige bril op m’n kop, waarna mijn collega’s geluk in een economisch, juridisch en wereldlijk perspectief zullen beschouwen.

 

Beste lezer, vergezel mij op mijn zoektocht naar geluk. Vandaag hoop ik een definitie, een recept, een bouwplan voor geluk te vinden. Helaas ben ik geen Dora, dus ik heb geen rugzak met handige voorwerpen erin en al helemaal geen kaart die de weg voor ons uitstippelt. We zijn dus op onszelf aangewezen. Om te beginnen zal ik voor u, mijn beste reisgenoten, mijn beginpunt schetsen, de situatie waarin ik dit artikel schrijf. Uitgeslapen tot halftien, rust, koffie, zon, blauwe lucht en het verrassend lekkere album van Joey Bada$$ door mijn speakers. Een gelukzalige situatie, zou je zeggen. Zo gelukzalig zelfs dat ik, met het lekkere weer in mijn achterhoofd, wegdroom en wakker word op het Griekse eiland waar ik mijn zomervakantie door zal brengen. Ruw word ik uit mijn dagdroom gerukt wanneer dat stemmetje in mijn hoofd vertelt dat ik nog zes hoorcolleges van economie en twee van rechten in moet halen, dat ik mijn tentamens moet halen, dat ik een artikel moet schrijven, dat de zomervakantie nog kilometers van mij verwijderd is. Stress. Is stress de antichrist in dit verhaal? Ben je pas gelukkig wanneer je ontdaan bent van alle stress? Ja, in zekere zin wel. Stress is een sluipmoordenaar en pleegt met enige regelmaat een aanslag op je gemoedstoestand en gezondheid. In het recept voor geluk moeten we stress dus zoveel mogelijk mijden.

een plotselinge reactie van een organisme op een prikkel, die onbewust en automatisch gestuurd wordt en naar buiten is gericht

Laten we de speurtocht voortzetten in het woordenboek. De term ‘gemoedstoestand’, ofwel ‘emotie’, kwam zojuist voorbij. Volgens het woordenboek is geluk ook een ‘emotie’, hetgeen op zijn beurt ‘een plotselinge reactie van een organisme op een prikkel, die onbewust en automatisch gestuurd wordt en naar buiten is gericht’ betekent. Mooi is dat, ‘onbewust en automatisch gestuurd’. Het ervaren van geluk ligt dus buiten de menselijke wil. Toch weiger ik te geloven dat ons avontuur hier eindigt, er moet toch een manier zijn waarop je geluk kunt stimuleren?
Daarnaast komt een emotie toe aan een enkel organisme. Het spijt me, lieve reisgenoten, maar mijn geluk is jullie geluk niet. De wereld is hard, we zijn allen als Rémi; alleen op de wereld. Geluk is subjectief, persoonsgebonden. Als Feyenoord kampioen wordt, barsten met mij duizenden andere supporters van geluk, terwijl een handjevol supporters van de concurrenten een onbehaaglijk, ongelukkig gevoel zal ervaren. Allemaal omdat hun persoonlijke doelen wel of niet behaald zijn. Ik ben echter wel van mening dat gedeelde bonheur of malaise een versterkende werking heeft op ieders gemoedstoestand. Het is natuurlijk net iets fijner om je geluk te kunnen delen met andere personen. Tegenovergesteld, als je in een kamer met huilende mensen zit, word je daar zelf ook ellendig van. Concluderend kunnen we stellen dat onze geluksfunctie toch op een zekere manier wordt beïnvloed door het geluk van een ander. Des te meer reden om onze expeditie gezamenlijk voort te zetten.
Wat me bovendien opvalt is dat een emotie slechts van korte duur is, het komt zomaar opzetten en is in het geval van mannen binnen een paar minuten weer weg (bij vrouwen kan het soms helaas een aantal dagen voortduren). Maar zijn we niet allen op zoek naar het eeuwige geluk? Wellicht dat een aaneenschakeling van korte geluksmomenten het pad naar geluk kan betekenen.

Het spijt me, lieve reisgenoten, maar mijn geluk is jullie geluk niet.

Om deze korte geluksmomenten te vinden, wist ik al gauw wie ik moest ondervragen. Er zijn immers twee groepen mensen die de waarheid spreken: kleine kinderen en dronken mensen. Ik vroeg mijn kleine zusje om raad (elf jaar ondertussen, maar voor mij blijft ze klein) en al gauw werd duidelijk wat zij het liefst doet: turnen en chocola eten. Peilen bij mijn dronken vrienden leverde het antwoord ‘bier en tieten’ op. Tot slot heb ik mijn vriendin om raad gevraagd, zij weet immers alles. ‘Wijn, sushi en slapen’ zijn haar grootste geluksstimulators. Al deze geluksmomenten hebben een ding gemeen: dopamine. Dit is een stofje, ook wel gelukshormoon genoemd, dat in je hersenen aan wordt gemaakt bij plezierige activiteiten zoals eten, sporten en de liefde bedrijven. Maar zoals al eerder gezegd, dit zijn momentopnames. Wanneer je om een uur of halfeen in de middag wakker wordt met een kater en enorme spierpijn en beseft dat je in een vreemd bed naast Shrek of Fiona ligt of als je een hele chocoladereep in een halfuur op hebt gegeten, word je vaak overmand door spijt die het geluksgevoel binnen no-time weggespoeld heeft.

Zijn we niet allen op zoek naar het eeuwige geluk?

Bestaan er überhaupt wel langdurige geluksmomenten en, zo ja, wat zijn deze dan? Geld maakt volgens het cliché niet gelukkig, toch is het opvallend dat de gelukkigste landen volgens het World Happiness Report van de VN voor het overgrote deel Westers zijn en een hoog BNP hebben. Mensen in Noorwegen zijn het gelukkigst, terwijl Nederland in deze ranking op plek 6 staat. Dus hoewel wij, Hollanders, altijd wat te klagen hebben, wonen wij in een van de meest gelukkige landen ter wereld. Wat is de maatstaf geweest voor het bepalen van deze lijst? De VN gebruikten zes indicatoren, te weten vrijheid, generositeit, gezondheid, sociale zorg, inkomen en vertrouwen in de overheid. Inkomen beschouw ik als de belangrijkste indicator, omdat de overige indicatoren in veel gevallen volgen uit het feit of een land rijk of arm is. De landen die het slechtst scoorden op deze lijst waren dan ook Afrikaanse landen, de armste landen ter wereld. Zie je het patroon?
Het huwelijk dan, genereert het vinden en binden van een levenspartner dan het grote geluk? Bij de bruiloft word je doodgegooid met gelukswensingen en beloof je je partner trouw in goede en slechte tijden. Kijk dat is interessant, ‘in goede én slechte tijden’. De onvoorwaardelijke liefde en steun van je partner kan zelfs in slechte tijden een behaaglijk gevoel geven. Toch blijkt het huwelijk vaak niet te werken en wekt het juist ongeluk op. Ons avontuur begint zo langzaamaan steeds meer een oneindige calvarietocht te worden.

Is geluk dan een sprookje? Sprookjes eindigen altijd met ‘en zij leefden nog lang en gelukkig’. Wellicht is het zo dat een lang leven geluk brengt. Lang leven betekent een grotere kans op meer geluksmomenten. Een lang leven gaat daarnaast over het algemeen vaak gepaard met een goede gezondheid, hetgeen dikwijls als vereiste voor ‘het gelukkig zijn’ wordt gezien. Toch denk ik dat we de spreuk niet moeten interpreteren als ‘men leeft lang, dus is gelukkig’, maar als ‘men is gelukkig en heeft een lang leven’. Nog steeds geen antwoord op de vraag. Er valt echter misschien nog wel een les te leren uit het begrip ‘gezondheid’. Dit wensen wij elkaar namelijk toe als iemand begint te niezen. Maar in het Frans – alles klinkt mooier in het Frans – hanteert men een andere formule: ‘à tes souhaits’ na de eerste keer niezen, ‘à tes amours’ na de tweede en om het af te sluiten ‘et que les tiennes durent toujours’. Vrij vertaald: ‘Op jouw wensen, op jouw geliefden, dat de jouwe maar voor altijd mogen blijven’. Geen gezondheid inderdaad, deze komen pas tegen als er alcohol in het spel is. In Frankrijk proosten ze namelijk ‘à ta santé’, op jouw gezondheid. Maar goed, terug naar het niezen. Dat liefde een belangrijk ingrediënt voor geluk is, komt voor mij niet als verrassing. Het andere aspect is echter een stuk interessanter: dat je wensen uit mogen komen.

A tes souhaits, à tes amours, et que les tiennes durent toujours!

Alvorens men begint aan een moeilijke opdracht of uitdaging is ‘veel succes’ of ‘veel geluk’ een veel gehoorde verwensing. Het idee achter deze uitspraak is dat er gehoopt wordt dat je slaagt in hetgeen je beoogt te halen, dat je je vastgestelde doelen mag verwezenlijken. Of je nou een tentamen wil halen, kampioen wil worden of een fijn huwelijk wil hebben: veel succes. Is dat dan geluk? Ben je gelukkig als al je doelen behaald worden, als al je dromen uitkomen? Ja, dat denk ik wel. Wat heb je daar dan voor nodig? Je moet dromen hebben, realistische dromen, en deze moet je najagen. Je moet hoop en geloof hebben in dat je deze dromen kunt verwezenlijken. Hoop dat het lot, fatum, karma, hoe je het maar noemen wil, je zal helpen je dromen uit te laten komen. Ja, zelfs na die hele reis die we samen afgelegd hebben, blijft het een ontzettend vaag verhaal. Je moet doelen stellen en hopen dat deze uitkomen. Ik kan dromen en hopen tot ik een ons weeg, maar word ik daar nu echt gelukkig van? Het lood is me ondertussen in de schoenen gezakt en de hoop op het vinden van een antwoord is vervlogen. Ik heb echter nog een enkel redmiddel achter de hand.

Heb hoop dat het lot je dromen uit laat komen.

Toen ik klein was en het antwoord op sommige vragen niet wist, was er altijd een persoon die ik om antwoorden kon vragen. Deze persoon heb ik gedurende onze zoektocht nog niet geraadpleegd. Ik heb het natuurlijk over mijn moeder. Laat mijn moeder het nu net leuk vinden om het hele huis vol met wijze huis-tuin-en-keukenspreuken te hangen. En je raadt het nooit: het antwoord, het recept waar we dit hele artikel naar gezocht hebben, is al die tijd niet ver van ons verwijderd geweest. Het hing gewoon in de keuken!