Ben jij al donor?

Terwijl Frank Wassenberg van de Partij van de Dieren vaststond in het verkeer, stemde de rest van de Tweede Kamer over het plan van D66 voor ‘actieve donorregistratie’ waarmee ons systeem voor de registratie van orgaandonoren over een andere boeg wordt gegooid. Als Wassenberg op tijd was geweest, zou hij tegen hebben gestemd, maar daarvoor is het nu te laat. Bij de hoofdelijke stemming bleken 75 Kamerleden voor en 74 tegen de initiatiefwet van D66 Kamerlid Dijkstra.

Het plan van D66 voor ‘actieve donorregistratie’ moet het tekort aan donororganen gaan verkleinen. Het idee is vrij simpel: actieve donorregistratie houdt in dat je vanaf je achttiende verjaardag automatisch bent geregistreerd als orgaandonor. Op het moment dat je geen donor wilt zijn, moet je jezelf uitschrijven. Voordat het wetsvoorstel werd aangenomen, werkte ons systeem precies tegenovergesteld. Je was geen orgaandonor tot het moment dat je jezelf registreerde. Momenteel is 40% van de Nederlanders geregistreerd, waaronder ook alle nee kiezers. Als het nieuwe systeem is ingegaan staat in principe 100% van de Nederlanders geregistreerd.

Klinkt als een goed plan zou je zeggen, maar de tegenpartij denkt hier anders over. Hun eerste punt van kritiek is dat het plan een inbreuk op het zelfbeschikkingsrecht van mensen maakt. Ikzelf kan me niet voorstellen dat iemand dit als serieus argument kan aandragen, want aan je zelfbeschikkingsrecht verandert helemaal niets. In plaats van dat je moet inloggen om op ‘ja’ te klikken, moet je inloggen om op ‘nee’ te klikken. Het tweede punt zit hem in het maken van de keuze. De tegenpartij is er bang voor dat mensen de kwestie te ingewikkeld vinden om een weloverwogen keuze te kunnen maken en zo automatisch eindigen als donor. Toch is er, zoals ik net al zei, in de hele situatie niet zoveel veranderd: orgaandonor worden blijft je eigen keus. Om het lekker persoonlijk te maken betrek ik de situatie op mezelf. Ik heb lang geleden al besloten dat ik donor wilde worden. Maar eenmaal achttien kwam het er maar niet van. Te druk, geen tijd, gewoon vergeten. Ik kan nu heel trots zeggen dat ik al twee dagen officieel orgaandonor ben. Waarom? Omdat ik na het lezen van alle berichten over het nieuwe plan eindelijk die twee minuten heb vrij gemaakt om in te loggen en wat vinkjes aan te klikken. Mijn punt is dat je een bepaalde motivatie nodig hebt om een handeling te ondernemen. Als jij echt absoluut geen donor wilt zijn, denk ik dat je die twee minuten wel vrij maakt om je uit te schrijven, terwijl je dit misschien niet zou doen als je het eigenlijk wel zou willen maar er niet per direct voor wordt aangespoord en het daarom, net zoals ik deed, voor je uit blijft schuiven.

Om de tegenstanders toch tegemoet te komen heeft D66 een aantal punten uit het oorspronkelijke plan aangepast. Allereerst is het zo dat er bij mensen die niet gereageerd hebben geen actieve ‘ja’ achter hun naam komt te staan maar ‘geen bezwaar’. Op deze manier kan ten alle tijden gecontroleerd worden of iemand er zelf voor heeft gekozen. Ook is het zo dat als de wet in de toekomst wordt aangepast of ingetrokken alleen de mensen die actief voor ‘ja’ hebben gekozen geregistreerd blijven als donor. Nu hoor ik je denken ‘waarom zou ik dan de moeite nemen om nee te klikken?’ op het moment dat er geen bezwaar achter je naam staat en er komt een situatie waarin je organen gedoneerd kunnen worden, mag bijvoorbeeld de familie geen bezwaar maken, omdat er niet aangetoond kan worden dat jij dit niet had gewild.

Zoals je misschien al doorhad ben ik een groot voorstander van het plan en ik ben niet de enige. Zo noemt Tom Oostrom, voorzitter van de Samenwerkende Gezondheidsfondsen, het hoopgevend en een stap in de goede richting. En dat is het ook! In de eerste helft van dit jaar overleden er 57 mensen die op een wachtlijst stonden voor een donororgaan. Volgens de gezondheidsfondsen is uit onderzoek naar vergelijkbare ‘ja, tenzij’-systemen gebleken dat het aantal donorregistraties structureel stijgt, waardoor er in de toekomst meer patiënten geholpen kunnen worden.

Als laatste wil ik nog een punt aansnijden dat voor sommigen wat minder voor de hand liggend zal zijn. Wanneer kan ik mijn organen eigenlijk doneren? Op het moment dat jij een natuurlijke dood sterft, is het merendeel van je organen niet meer bruikbaar voor transplantatie, omdat de bloedcirculatie gestopt is. Dit noemen we non-heartbeating donatie. Een van de organen die dan bijvoorbeeld nog wel af te dragen is, is de huid. Ook in het geval van dood door een ongeluk kunnen de organen niet meer gebruikt worden. Allereerst door bovenstaande reden, ten tweede omdat ze meestal te beschadigd zijn door het voorval. Het enige scenario waarin inwendige organen gedoneerd kunnen worden, is op het moment dat iemand hersendood is. We noemen dit heartbeating donatie. Je hartslag en ademhaling worden dan kunstmatig in stand gehouden. Omdat de bloedcirculatie zo op gang blijft, blijven alle organen geschikt voor transplantatie. Als een patiënt nu op de intensive care op sterven ligt en niet geregistreerd is als donor, wordt de vraag doorgeschoven naar de familieleden. Wat vaak gezien wordt, is dat de familie op het desbetreffende moment niet in staat is om de keus te maken. Het plan van D66 moet dit gaan versimpelen.

Met een meerderheid in de Tweede Kamer is een eerste stap gezet, maar voorlopig zijn we er nog niet. Eerst zal de Eerste Kamer moet de wet nog goed moeten keuren. De verwachting is dat het ook daar een spannende stemming wordt, waarbij de uitkomst moeilijk te voorspellen zal zijn. Want net als in de tweede kamer kunnen fractieleden tegen de partijlijn stemmen of vast komen te staan in het verkeer.